Ўзбекистон Республикасининг барча фуқаролари жинси, ирқи, миллати, тили, дини, ижтимоий келиб чиқиши, эътиқоди, шахсий ва ижтимоий мавқеидан қатъи назар, қонун ва суд олдида тенгдир. Корхоналар, муассасалар ва ташкилотлар ҳам қонун ва суд олдида тенгдир.
Суд ҳужжатларининг мажбурийлиги
Суд ҳужжатлари барча давлат органлари, жамоат бирлашмалари, корхоналар, муассасалар ва ташкилотлар, мансабдор шахслар, фуқаролар учун мажбурийдир ҳамда Ўзбекистон Республикасининг бутун ҳудудида ижро этилиши шарт.
Суд ҳокимиятининг мустақиллиги
Судьялар мустақилдирлар, фақат қонунга бўйсунадилар. Судьяларнинг одил судловни амалга ошириш борасидаги фаолиятига бирон-бир тарзда аралашишга йўл қўйилмайди ва бундай аралашув қонунга мувофиқ жавобгарликка сабаб бўлади. Ўзбекистон Республикасида суд ҳокимияти қонун чиқарувчи ва ижро этувчи ҳокимиятлардан, сиёсий партиялардан, бошқа жамоат бирлашмаларидан мустақил ҳолда иш юритади.
Электрон почта манзил:
info@supcourt.uz
Фуқаролар қабулхонаси:
(+998 62) 228-66-12
Манзил:
Ўзбекистон Республикаси, Урганч ш., 220100, Тинчлик кўчаси, 22
Интерактив хизматлар
Статистик маълумотлар
Ўзбекистон Республикаси Олий Судининг республика судлари фаолиятига доир статистик маълумотлар базаси
MY.SUD.UZ - суд хизматларидан фойдаланишнинг инновацион, ишончли ва қулай йўли
Мурожаат
Судга тўғридан - тўғри электрон шаклда мурожаат йўллаш.
Электрон тўлов тизими
Барча судларда фуқаролар томонидан амалга ошириладиган барча тўловларни тўлашнинг ягона электрон тизими.
Видеоконференц алоқа
Масофадан туриб суд мажлисида иштрок етиш
Мажлислар жадвали
Суд мажлислари жадвали билан танишиш – судларда ишларни суд мажлисида кўриб чиқишга тайинланган санаси ва вақти ҳақида онлайн тарзда хабардор бўлиб бориш имконини беради.
Давлат божи калькулятори
Бу хизмат тури судларга мурожаат қилишда тўланиши лозим бўлган давлат божи миқдорини аниқлашда яқиндан ёрдам беради.
Жорий йил 5 март куни Президент Шавкат Мирзиёев Коррупцияга қарши курашиш бўйича Миллий кенгашнинг кенгайтирилган йиғилишида шахсан иштирок этиб, коррупциянинг олдини олиш бўйича ишлар натижадорлиги ва келгусидаги устувор вазифаларга тўхталдилар. Биз судьялар ҳамжамияти учун ҳам бугун долзарб ҳисобланган масалаларга эътибор қаратдилар.
Давлатимиз раҳбари суд тизимида коррупциявий хавф-хатарларни олдини олиш, одил судлов сифати ва самарадорлигини ошириш доимо диққат марказида бўлиши зарурлигини таъкидлади.Сўнгги йилларда судлар мустақиллигини таъминлаш бўйича катта ислоҳотлар амалга оширилди. Лекин судьяларни мажлисга чақириш, уларга ваколатига кирмайдиган вазифаларни юклаш ҳолатлари ҳам учраб тургани қайд этилди.
“Барча раҳбарларни қатъий огоҳлантираман. Судлар фаолиятига ҳар қандай аралашиш одил судловга соя солиш, деб баҳоланади. Бу бўйича сўров ҳам, жавобгарлик ҳам қаттиқ бўлади”, – деди Президент.
Ҳақиқатдан бугун Давлатимизда судьялар дахлсизлигини таъминлаш, одил судловни амалга ошириш учун ҳуқуқий асос ва керакли шароитлар яратилган. Бунда судьялардан қатъият билан қарорлар қабул қилиш, қонунларни тўғри қўллаш ва адолатни таъминлаш талаб этилади.
Давлатимиз раҳбари соҳаларда коррупциявий омилларнинг олдини олишда давлат органлари томонидан фуқароларга кўрсатиладиган хизматларни рақамлаштириш зарурлигини таъкидлаб ўтдилар. Рақамлаштириш суд тизими учун ҳам очиқлик ва шаффофликни таъминлаш, судга мурожаат қилувчи фуқароларга интерактив кўрсатиладиган хизматлар сонини кўпайтириш орқали енгиллик яратишда жуда муҳим вазифа ҳисобланади.
Бундан кўринадики, давлатимиздаги ислоҳотларнинг самарадорлигини ошириш, фуқаролик жамиятини ривожлантириш, адолатни таъминлаш орқали аҳолининг одил судловга бўлган ишончини мустаҳкамлаш аввало коррупциянинг олдини олишдан бошланади.
Асосий вазифаси қонун устуворлигини таъминлаш ва жамиятда адолатни қарор топтириш ҳисобланадиган масканда коррупцияга ўрин йўқ. Суд тизимида коррупциянинг олдини олиш бизнинг асосий вазифамиз ҳисобланади.
Олий суд раҳбарияти ҳамда Хоразм вилоят суди томонидан ўтказилган тадбирларда коррупциянинг олдини олиш юзасидан Президентимиз томонидан белгилаб берилган масалалар барча судья ва ходимларга етказилди. Судьялар ҳамжамиятининг ҳар бир аъзоси бу долзарб вазифани чуқур англаб етиши учун аниқ чора-тадбирлар белгиланди.
Шу ўринда яна бир муҳим масала ойдинлашади, судлар нафақат жиноятга жазо тайинлаш, балки коррупциянинг сабабини ўрганиш ва уни келтириб чиқарган шарт-шароитларини бартараф этиш юзасидан тегишли ташкилотларга муносабат билдириш бўйича таъсир чораларини кучайтириб, ишни кўрган судьялар ташкилотдаги муҳокамаларда шахсан қатнашиши зарур. Ўтган 2024 йил давомида Хоразм вилоятининг жиноят ишлари бўйича судлари томонидан коррупция билан боғлиқ жами 148 нафар шахсга нисбатан 109 та жиноят ишлари кўриб тамомланган бўлиб, шундан138 нафаршахсга нисбатан жазо тайинлаб ҳукм чиқарилган. Мазкур тоифадаги жиноят ишлари умумлаштирилиб, тегишли ташкилотларга тақдимномалар киритилган. Давлатимиз раҳбари томонидан йиғилишда ҳуқуқни муҳофаза қилувчи органлар ва судларга қўйилган вазифалардан бири ҳам шу бўлди. Коррупцияни таг-томири билан йўқ қилишда ҳар бир жиноятни чуқур таҳлил қилиш ва муҳокамаларда сабаб ҳамда оқибатини барчага етказиш зарурлиги таъкидланди.
Айни дамда биз судьялар фаолиятимиз давомида коррупцияга қарши курашиш бўйича Давлат сиёсатини ҳамда бу борада Президентимиз томонидан кўрсатилган муҳим жиҳатларни инобатга олиб бормоқдамиз. Коррупцияга қарши курашда барчамиз ҳамжиҳатликда ягона куч бўлиб ҳаракат қилсак,унга нисбатан “тоқатсизлик ҳиссини намоён эта олсак”гина натижа янада самарадор бўлади.
Давлатимиз раҳбари бу борадаги ишларнинг самарадорлигини оширишда ҳам барчани ҳамжиҳатликка чақирди, бутун жамоатчилик бирлашиб, коррупцияга “жамият танасидаги саратон” сифатида қараши кераклигини таъкидлади. Бу иллатга қарши курашда ва бартараф этишда барча, жумладан судья ва суд ходимлар бирдек масъул эканлигини унутмаслик лозим.
Хоразм вилоят маъмурий судига ҳамда Урганч туманлараро маъмурий судига 2024 йил давомида жисмоний ва юридик шахслар томонидан келиб тушган мурожаатлар таҳлил қилинган.
Статистик маълумотлар таҳлилига кўра, 2024 йил давомида Хоразм вилоят ва Урганч туманлараро маъмурий судлари томонидан умумий мазмундаги жами 136 (2023 йилнинг шу даврида 169) та мурожаатлар келиб тушган.
Ушбу тоифа мурожаатларнинг ўтган йил шу даврига нисбатан 33 тага ёки бўлмаса, 19,5 фоизга камайганини қайд этиш мумкин.
Хоразм вилоят, туманлараро маъмурий судлари раислари ва судьялар томонидан 2024 йил давомида ўтказилган шахсий (сайёр) қабулларда жами 680 (2023 йилнинг шу даврида 798) нафар мурожаатчилар қабул қилинган. Ушбу тоифа мурожаатларнинг ўтган йил шу даврига нисбатан 118 тага ёки бўлмаса, 15 фоизга камайганини қайд этиш мумкин.
Ўзбекистон Республикаси Президентининг виртуал қабулхонаси, Халқ қабулхонаси, Ўзбекистон Республикаси Олий судининг веб-сайти, Бош Прокуратура Ишонч телефони орқали ҳамда Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамаси веб-сайти орқали ҳисобот даврида жами 174 (2023 йилнинг шу даврида 212) та мурожаат келиб тушган. Ушбу тоифа мурожаатларнинг ўтган йил шу даврига нисбатан 38 тага ёки бўлмаса, 18 фоизга камайганини қайд этиш мумкин.
Таҳлил натижаларидан шуни кўриш мумкинки, жорий йил давомида келиб тушган барча турдаги мурожаатлар жами 990 та (ўтган йил шу даврида 1179 та)ни ташкил қилган бўлиб, ўтган йил шу даврига нисбатан 189 тага ёки бўлмаса, 16 фоизга камайган.
Жойларда ташкил қилинган сайёр қабуллар жараёнида фуқароларга мунтазам равишда тушунтириш ишлари олиб борилишига қарамасдан, мурожаатларни таҳлил қилиш жараёнида аксарият ҳолларда қуйи суд қарорлари устидан юқори инстанцияларга шикоят қилиш тартиблари ва муддатлари тўғрисида етарли ҳуқуқий билимга эга эмасликлари, шунингдек, маъмурий органнинг, фуқаролар ўзини ўзи бошқариш органининг қарорларини ҳақиқий эмас, улар мансабдор шахсларининг ҳаракатларини (ҳаракатсизлигини) қонунга хилоф деб топиш тўғрисида ариза (шикоят) билан судга мурожаат қилиш тартиби ва ҳуқуқларини билмаганликлари сабабли ҳамда иш маъмурий суднинг турли босқичларида суд мажлисида кўрилиб турган жараёнларда ишда иштирок этувчи шахслар талаб ва илтимосларини тўғридан-тўғри суд мажлисида баён қилмасдан, шу йўсинда мурожаат қилишлари кўринади.
Жумладан, кўпгина мурожаатларда фуқаролар томонидан суд қарорлари устидан юқори инстанция судларига апелляция ёки кассация шикояти берилмасдан, мурожаат қилиш ҳолатлари учрамоқда. Хусусан: Фуқаро M.J. Ўзбекистон Республикаси Олий судига murojaat.gov.uz орқали йўллаган мурожаатида маъмурий ишнинг натижасидан норозилик билдирган.
Шунга кўра, мурожаатчига Ўзбекистон Республикаси Маъмурий суд ишларини юритиш тўғрисидаги кодексининг 200-моддасида ишда иштирок этувчи шахслар, шунингдек ишда иштирок этишга жалб қилинмаган, аммо ҳуқуқлари ва мажбуриятлари тўғрисида суд ҳал қилув қарори қабул қилган шахслар биринчи инстанция судининг қонуний кучга кирмаган ҳал қилув қарори устидан апелляция шикояти ва ушбу Кодекснинг 224-моддасида ишда иштирок этувчи шахслар, шунингдек ишда иштирок этишга жалб қилинмаган, аммо ҳуқуқлари ва мажбуриятлари тўғрисида суд ҳал қилув қарори қабул қилган шахслар биринчи инстанция судининг қонуний кучга кирган, апелляция тартибида кўрилмаган ҳал қилув қарори устидан кассация шикояти беришга ҳақли эканлиги, шу сабабли, келгусида ишда иштирок этувчи шахслар иш бўйича чиқарилган ҳал қилув қарори устидан белгиланган давлат божи ва почта харажати тўланганлиги, шунингдек шикоятга ва унга илова қилинган ҳужжатларнинг кўчирма нусхалари жавобгар ҳамда бошқа тарафларга юборилганлигини тасдиқловчи ҳужжатларни тақдим этган ҳолда Урганч туманлараро маъмурий суди орқали вилоят маъмурий судига апелляция ёки кассация тартибида шикоят беришлари мумкинлиги тушунтирилган.
Шунингдек, маъмурий органнинг, фуқаролар ўзини ўзи бошқариш органининг қарорларини ҳақиқий эмас, улар мансабдор шахсларининг ҳаракатларини (ҳаракатсизлигини) қонунга хилоф деб топиш тўғрисида ариза (шикоят) билан судга мурожаат қилиш тартиби ва ҳуқуқларини билмасликлари оқибатида мурожаат қилиш ҳолатлари бўйича қуйидагиларни мисол келтириш мумкин:
Фуқаро U.A. Ўзбекистон Республикаси Президентига Сектор сайёр қабули орқали йўллаган мурожаатида ер участкасининг ҳоким қарори асосида ноқонуний равишда олиб қўйилганлигидан норозилик билдириб, ер участкасининг қайтарилишида амалий ёрдам беришни сўраган. Ўрганиш жараёнида, унинг аризаси асосида юритилган маъмурий иш Хоразм вилоят ҳамда Урганч туманлараро маъмурий судлари иш юритувига келиб тушмаганлиги ва кўриб чиқилмаганлиги аниқланган.
U.A.ga Ўзбекистон Республикаси Маъмурий суд ишларини юритиш тўғрисидаги кодексининг 185-моддасида, манфаатдор шахс маъмурий органнинг, фуқаролар ўзини ўзи бошқариш органининг қарорларини ҳақиқий эмас, улар мансабдор шахсларининг ҳаракатларини (ҳаракатсизлигини) қонунга хилоф деб топиш тўғрисида ариза (шикоят) билан, агар бу қарор, ҳаракатлар (ҳаракатсизлик) туфайли, унинг ҳуқуқлари ва қонун билан қўриқланадиган манфаатларини бузган, унинг ҳуқуқлари, эркинликларини амалга оширишга ва қонуний манфаатларини рўёбга чиқаришга тўсиқлар вужудга келтирган ёки унинг у ёки бу соҳадаги фаолиятни амалга ошириши учун бошқа тўсиқлар вужудга келтирган деб ҳисобласа, судга мурожаат қилишга ҳақли эканлиги ҳамда келгусида маъмурий органнинг ёки улар мансабдор шахсларининг ўзи нотўғри деб ҳисоблаган қарорлари, хатти-ҳаракатларини (ҳаракатсизлигини) қонунга хилоф деб топиш тўғрисидаги ариза (шикоят) билан Ўзбекистон Республикаси Маъмурий суд ишларини юритиш тўғрисидаги кодекснинг 128, 130-моддаларига мувофиқ Урганч туманлараро маъмурий судига мурожаат қилиши мумкинлиги тушунтирилган.
Мисол тариқасида айтсак, 1988 йили Гулчеҳра Султонмуродова (исм-шарифлар ўзгартирилган) билан оила қуриб, 2000 йилга келиб, бу муқаддас гўшани ўзининг қилмиши билан барбод этган Азамат Матрасулов (эндиликда марҳум) ҳам айнан шундай йўлдан борди. Аввало, у суднинг собиқ эр-хотин ўртасида Урганч туманидаги Бекобод қишлоғида 1 минг 200 квадрат метр майдонда биргаликда тикланган уй-жойни томонларга тенг тақсимлаш ва унинг чегараларини аниқлашга оид 2000 йил 24 октябрдаги ҳал қилув қарори ижросини таъминлашга кескин тўсқинлик қилди. Ҳатто жанжал кўтариб, собиқ хотини ва қайнотасига тан жароҳати ҳам етказди. Оқибатда биргаликда тикланган бино ва ер участкаси суд қарорида белгиланган ўлчамда тақсимланмасдан қолиб кетди. Ўзаро уруш ва жанжаллардан зада бўлган Г. Султонмуродова эса, бу даргоҳга қайта қадам босмади. Бу ҳолат то 2018 йил – А. Матрасулов ушбу уйни ноқонуний тарзда ўз номига қайта ўтказиб олгунига қадар давом этди. Ўзга бир фуқаронинг ҳуқуқларини бузишдан иборат ана шу ножўя иш туман ҳокимининг 2018 йил 30 апрелдаги 1320-сонли қарорига биноан амалга оширилди. Ҳокимлик ҳужжатига биноан, А. Матрасуловнинг низоли ҳудудга нисбатан эгалик ҳуқуқи эътироф этилди. Аммо нопок луқма унга буюрмади. У 2019 йилнинг 21 апрелида вафот этди. Буни қарангки, А. Матрасуловнинг вафотидан сўнг ҳам адолат қарор топмади.
Бу жараёнда узоқ вақтдан буён ўз мулкидан маҳрум бўлиб қолаётган Г. Султонмуродова ҳам қараб турмади. У собиқ турмуш ўртоғи томонидан ноқонуний тарзда эгаллаб олинган уй-жойнинг бир қисми ўзига тегишли эканини қайд этиб, судга мурожаат қилди. Шунингдек, суддан туман ҳокимининг низоли мол-мулкка нисбатан А. Матрасуловнинг эгалик ҳуқуқини эътироф этишга қаратилган 2018 йил 30 апрелдаги 1320-сонли қарорини бекор қилишни сўради.
Олий суд Маъмурий ишлар бўйича судлов ҳайъатининг 2023 йил 3 майдаги қарорига биноан, туман ҳокимининг ушбу қарори ҳақиқий эмас, деб топилди.
Юқорида қайд этилганидек, марҳум А. Матрасуловнинг хотини Ш. Бобониёзова ҳам қараб турмади, у 2021 йил 1 июлда хусусий амалиёт билан шуғулланувчи нотариус Б. Матмуродовнинг кўмагида марҳум эрига қарашли 1 минг 200 квадрат метр саҳнли уй жойга ўзи ва икки нафар фарзанди меросхўр эканлигини тасдиқловчи 202101374003633-рақамли гувоҳномани қўлга киритди. Бу ноқонуний иш мазкур уй-жойнинг бир қисмига нисбатан А. Матрасуловнинг аввалги хотини Г. Султонмуродованинг қонуний ҳуқуқи суд тарафидан қайта тикланганидан сўнг амалга оширилди. Фуқаролик ишлари бўйича Урганч туманлараро суди пирорвардида Г. Султонмуродованинг аризасига мувофиқ, ушбу ноқонуний ҳолатни ҳам бартараф этди. Яъни суднинг 2023 йил 17 июлдаги ҳал қилув қарорига асосан, хусусий амалиёт нотариуси томонидан расмийлаштирилиб, Ш. Бобониёзовага тақдим қилинган мерос ҳақидаги гувоҳномани ҳақиқий эмас деб топди. Ўз навбатида, Давлат кадастрлари агентлиги Хоразм вилояти бошқармаси 2023 йил 24 октябрда суд қарори ижросини таъминлаш мақсадида, шу гувоҳномага мувофиқ расмийлаштирилган кадастр ҳужжатларини бекор қилди.
Аммо кўп йиллар мобайнида юзага келган муаммо бу саъй-ҳаракатлар билан ҳам барҳам топмади. Жавобгар Ш. Бобониёзова Г. Султонмуродованинг мерос мулкка эгалик юзасидан қабул қилинган ва ҳамон ўз кучида қолаётган суд қарорини тан олишни истамади. Аксинча, уни бажаришга қатъиян қаршилик кўрсатди. Суднинг қарорини ижро қилиш, Г. Султонмуродовага қарашли мерос мулкни бўлиб бериш ва ер участкасининг чегараси ҳамда ўлчамларини аниқлаш учун борган Кадастр агентлигининг туман филиали мутахассисларини уйга киритмади. Начора, иш яна судга кўчди. Фуқаролик ишлари бўйича Урганч туманлараро судининг 2024 йил 9 июлдаги ҳал қилув қарорида ифодасини топган ҳолатлар қонун ва ҳақиқат Г. Султонмуродова тарафида эканлигини яна бир марта исботлади.
Кези келганда шуни айтиш керакки, Конституциямизнинг 66-моддасига мувофиқ, мулкдор ўзига тегишли бўлган мол-мулкка ўз хоҳишича эгалик қилади, ундан фойдаланади ва уни тасарруф этади.
Фуқаролик кодексининг 164-моддасида эса, мулк ҳуқуқи шахснинг ўзига қарашли мол-мулкка ўз хоҳиши билан ва ўз манфаатларини кўзлаган ҳолда эгалик қилиши, фойдаланиши ва тасарруф этиши кафолатланиши, бу ҳуқуқ ким томонидан бўлмасин, ҳар қандай тарзда бузишни бартараф этиш борасидаги қонуний чоралар кўриши қайд этилган. Шунингдек, мулк ҳуқуқи муддатсиздир.
Ушбу низо Хоразм вилоят судининг фуқаролик ишлари бўйича аппеляция инстанциясида кўриб чиқилгач, ҳақиқат тўлиқ ойдинлашди.
Г. Султонмуродова ва Ш. Бобониёзова ўртасида юзага келган низо бартараф қилинди. Суд Ш. Бобониёзованинг зиммасига низоли ер участкаси ва унда жойлашган бинони ўлчаш, унинг чегараларин аниқлаш, шу юзасидан тегишли кадастр ҳужжатларини тайёрлашга қаршилик қилмаслик мажбуриятини юклади. Фуқаро Г. Султонмуродова эса, ўз ерининг ҳақиқий эгасига айланди.
Суд иши якунлари ўйланмасдан ташланган қадам обрў-эътибор заволи эканлигини яққол тасдиқлайди. Бинобарин, эътиборингизга ҳавола этилгани каби ҳолатлардан хулоса чиқармоқ, сабоқ олмоқ даркор.
Хоразм вилоят судларининг ўтган давр мобайнида фуқаролар ҳуқуқлари ва эркинликларини, шунингдек тадбирқорларнинг қонун билан қўриқланадиган манфаатларини суд орқали ҳимоя қилишни амалга оширишга доир фаолиятларида муайян ишлар амалга оширилди.
Статистик таҳлилларга кўра, 2024 йил давомида жиноят ишлари бўйича туман, шаҳар судлари томонидан биринчи босқичда жами 2.323(1.857) нафар шахсга нисбатан 1.854(1.529) та жиноят иши тамомланган бўлиб, ўтган йилга нисбатан шахс сони 466 нафарга ёки20,0 фоизгаошган, жиноят ишлари 325 тага ёки 17,5 фоизга кўпайган.
3.487 (3.164) та материаллар кўриб тамомланган.
Туман, шаҳар судларида ҳар бир судьянинг ўртача ойлик иш ҳажми жиноят иши бўйича 9,9(8,7) фоиз, материаллар бўйича 18,6(17,8) фоиз жами иш ва материаллар 28,5(26,5) фоизтани ташкил қилган.
Тамомланган ишлардан 1.969 (1.501) нафар шахсга нисбатан 1.518(1.196) та жиноят иши бўйича ҳукм чиқарилган бўлиб, ҳукм чиқарилган ишлар сони 322тага ёки 21,2 фоизга кўпайган.
Ҳисобот даврида 334(330) нафар шахсга нисбатан317(312) та иш тугатилган.
4 нафар шахсганисбатан биринчи инстанция судлари томонидан оқлов ҳукмлари чиқарилган.
5 нафаршахсапелляция, 9 нафаркассация 7 нафаршахс эсатафтиш инстанциясида Жиноят процессуал кодексининг 83-моддасига асосан реабилитация қилиниб, уларга нисбатан жиноят ишлари тугатилган.
Шунингдек, ушбу даврда 421нафар шахсга нисбатан дастлабки тергов органи томонидан қўйилган айбловлар ўзгартирилиб, ҳукм чиқарилган.
Жами жазо тайинлаб ҳукм чиқарилган шахсларнинг 165(134) нафари ёки 8,6(9,2) фоизига жарима, 0(1) нафари ёки 0(0,07) фоизига муайян ҳуқуқдан маҳрум қилиш жазоси,2(7) нафари ёки 0,1(0,5) фоизига мажбурий жамоат ишлари, 529(413) нафари ёки 27,5(28,3) фоизига ахлоқ тузатиш ишлари, 529(439) шахсга ёки 27,5(30,1) фоизига озодликни чеклаш, 684(463) шахсга ёки 35,5(31,8) фоизига озодликдан маҳрум қилиш жазолари тайинланган, 17(1) нафар ёки 0,9(0,1) фоиз шахс шартли ҳукм қилинган.
Судланганлар сони 1926 (1458) ташкил қилиб, ўтган йилга нисбатан 468 та ёки 24,2 фоизга ортганжумладан,қасддан одам ўлдириш (ЖК 97-101-моддалари) билан боғлиқ ишлар 12 (10)(16,6фоиз),қасддан баданга оғир ва ўртача оғирликда тан жароҳати етказиш (ЖК 104-105-моддалари) билан боғлиқ ишлар 92 (58)(36,9фоиз),босқинчилик билан боғлиқ ишлар 15 (1)(93,3 фоиз),гиёҳвандликбилан боғлиқ ишлар 343(194)(43,4 фоиз), коррупция яъни порахўрлик билан боғлиқ ишлар88(41) (53,4 фоиз), ўзлаштириш ёки растрата йўли билан талон-торож қилиш 130 (116) (10,7 фоиз), ўғрилик жиноятлари 224 (214) (4,5фоизга), транспорт воситаларини олиб қочиш 5 (3)(40,0 фоиз) каби жиноятлар учун судланганлик ҳолатлариошган.
Маъмурий ҳуқуқбузарликка оид жами31.362(32.113) шахсга нисбатан 27.534(28.702) та маъмурий ҳуқуқбузарликка оид материаллар кўриб чиқилиб, ўтган йилга нисбатан ишлар сонига яъни 1.168 ишга камайган
Шундан, 18.034(17.301) шахсга нисбатан 16.588(16.223) та иш бўйича маъмурий жазо қўлланилган бўлса, 13.328(14.812) шахсга нисбатан 10.946(12.479) та маъмурий ҳуқуқбузарликка оид ишлар тугатилган.
Туман, шаҳар судларида ҳар бир судьянинг ўртача ойлик иш ҳажми кўриб тамомланган маъмурий ҳуқуқбузарлик тўғрисидаги ишлар бўйича 775ишлардан бир ойда 8,8тани кўриб тамомланган материаллар бўйича 400ишлардан 4,5 тани, жами1.175ишлардан 13.4 таниташкил қилган.
Маъмурий жазо қўлланган шахслардан 16.136 таси ёки 89,5 фоизига жарима, 1.830 таси ёки 10,1фоизига маъмурий қамоқ, 41 таси ёки0,2 фоизига махсус ҳуқуқдан маҳрум қилиш,4 нафарига яъни 0,02 фоизига ашёни мусодара қилиш, 3 таси ёки0,01 фоизига маъмурий депортация қилиш, 20 таси ёки 0,1 фоизига мажбурий жамоат ишлари жазолари қўлланилган.
2024 йилдавомида вилоят суди ҳамда туманлараро, туман (шаҳар) судларига жисмоний ва юридик шахслардан жами 3934 та шундан,1809таси Ўзбекистон Республикаси Президентининг виртуал қабулхонаси ва Халқ қабулхоналаридан, 648таси умумий мазмундаги мурожаат бўлиб, келиб тушган, 1477таси суд раҳбарияти (вилоят суди раиси, суд раиси ўринбосари, туман(шаҳар) суд раислари) томонидан шахсий (сайёр) қабулида топширилган ёзма ва оғзаки мурожаатлар
2024 йил давомида Фуқаролик ишлари бўйича судлар томонидан шу даврда23.412та фуқаролик ишлари кўриб чиқилган.
12.398та ёки 52,9фоиз даъво талаблариқаноатлантирилган, 1.791та ёки7,6фоизи рад қилинган, 114 та ёки 0,5фоиз иш юритишдан тугатилган, 3.200та ёки 13,7фоиз ишлар бўйича аризалар кўрмасдан қолдирилган.
Материал тартибда кўрилган ишлар ҳисобот даврида 5.895тани ташкил қилган.
Суд буйруқлари 23.184 тани ташкил қилган.
Судларда кўрилган ишларнинг – 593 (1.032) таси меҳнат муносабатларига оид низолар, 5.124(5.005) таси оила масалалар, шундан 2.700(2.694) таси никоҳдан ажратиш ҳақида, 1.614 (1.275) таси уй-жой низолари, 8.075 (5.675) таси битимлар ва бошқа фуқаролик ҳуқуқий муносабатларга билан боғлиқ низолар, шундан 3.896 (1.913) таси кредит ундириш ҳақидаги, 906 (685) таси ер муносабатларига доир низолар, 1.181 (1.428) таси алоҳида тартибда юритиладиган низоларни ташкил қилган.
Ўзбекистон Республикаси Конституциясида, оила жамиятнинг асосий бўғини бўлиб, у жамият ва давлат муҳофазасидадир деб белгиланган.
Шу сабабли, никоҳдан ажралишларни олдини олишва оилаларни сақлаб қолиш мақсадида судлар оила ва хотин-қизлар бошқармалари ва шу тизимда фаолият олиб бораётган мутахассислар билан ҳамкорликда зарур чора-тадбирлар ўтказиб келмоқда.
Ўтган давр мобайнида судларда никоҳдан ажратиш ҳақида жами 2.700 та кўриб тамомланган ишлардан 2.417таси бўйича ҳал қилув қарори чиқарилган, 1.387таси бўйича даъво қаноатлантирилган, 1.030 таси рад қилинган, 35 таси иш юритиш тугатилган ҳамда 248 таси кўрмасдан қолдирилган.
Шу сабабли Хоразм вилоят суди ва Хоразм вилоят ҳокимлиги ўртасида тасдиқланган “Меморандум” ижросини таъминлаш, вилоятда оилавий ажримларни олдини олиш мақсадида Хоразм вилоят суди, Хоразм вилоят ҳокимлиги ва вилоят прокуратураси билан ҳамкорликда оилавий ажримларни олдини олиш юзасидан тадбирлар режаси ишлаб чиқилиб, режа асосида вилоятимизнинг ҳар бир туман ва шаҳрида судлар, прокуратура органи ҳамда Оила ва хотин қизлар бошқармасининг қуйи тизимлари билан ҳамкорликда оилавий ажримларни олдини олишга қаратилган зарур чора-тадбирлар белгилаб олинмоқда.
Оилани тиклаш, эр-хотинларни ярашиб олишлари учун 2024 йилдавомида 1.483 та никоҳдан ажратиш ҳақидаги ишлар бўйича муҳлат берилиб жойлардаги яраштирув коммисияларига юборилган.
Никоҳдан ажратиш учун етарли асослар бўлмаганлиги, келгусида тарафларни оилани тиклаш чораларини кўриш имконияти мавжудлиги сабабли 1.313та даъво аризалар қаноатлантирилмасдан жойлардаги яраштириш қомиссияларига 76 та хусусий ажрим чиқарилган.
Судьялар томонидан никоҳдан ажратиш ҳақидаги ишларни кўриш жараёнида тарафларни яраштириш учун тушунтириш ишларини амалга ошириш натижасида жами 275 та оила яраштирилган.
Фуқаролик судлари томонидан чиқарилган қарорларнинг 5,0 фоизи(1.184) бўйича келтирилган апелляция, кассация ва тафтиш тартибидаги шикоятлари вилоят суди томонидан кўриб чиқилган.
Суд қарорларининг барқарорлигини таъминлаш борасида муайян ишлар амалга оширилди.
Жумладан, 2024 йил давомида вилоят суди томонидан суд амалиётини бирхиллаштириш мақсадида 22 маротаба суд амалиёти умумлаштирилиб, умумлаштиришлар натижаси бўйича тегишли корхона, муассаса, ташкилотларга тақдимномалар киритилиб келинмоқда.
Умумлаштиришлар якуни бўйича вилоят суди томонидан амалиётда учраётган муаммолар юзасидан доимий равишда юқори судга фикр-мулоҳазалар ҳамда таклифлар бериш амалиёти йўлга қўйилган.
Бундан ташқари, ҳар чоракда апелляция инстанцияларида кўрилиб, ўзгартирилган ва бекор қилинган суд қарорлари бўйича суд амалиёти обзорлари тайёрланиб, бир нусхаси Олий судга маълумот учун, китобча шаклида чоп этилган варианти эса, вилоят, туманлараро, туман, шаҳар судлари раислари ва судьяларига амалиётда фойдаланиш учун тақдим этиб келинмоқда.
Умумлаштиришлар Раёсатда муҳокама қилинган ҳолда судларга тегишли кўрсатма ва тавсиялар бериб борилмоқ ва раёсат қарори ҳамда умумлаштириш амалиётда фойдаланиш учун қуйи судларга юборилмоқда.
Шнингдек, ҳар ойда вилоят суди судьялари томонидан туманлараро судларнинг фаолияти амалий ёрдам бериш йўли билан ўрганилиб, ниқланган камчиликлар семинар машғулотларида муҳокама қилиниб келинмоқда.
2024 йил давомидавилоят суди ҳамда туманлараро, туман (шаҳар) судларига жисмоний ва юридик шахслардан жами 2.710 та мурожаатлар келиб тушган, шундан 1.450 таси Ўзбекистон Республикаси Президентининг виртуал ва Халқ қабулхоналаридан, 352 таси бевосита судга келиб тушган умумий мазмундаги мурожаатларни ташкил этади;
908 таси суд раҳбарияти томонидан шахсий (сайёр) қабулида топширилган ёзма ва оғзаки мурожаатлардир.
Қайд этилган даврда мурожаатлар кўрсаткичи ўтган йилнинг мос даврига нисбатан 685 тага камайган бўлиб, уларнинг барчаси қонунда белгиланган тартибда ва муддатларда кўриб ҳал этилган.
Мазкур даврда судлар томонидан ҳуқуқий тарғибот ва профилактик тадбирларга ҳам алоҳида эътибор қаратилди.
Шу даврда тасдиқланган режалар ижроси доирасида барча судлартомонидан:
216 маротаба оммавий ахборот воситаларида чиқишлар қилинди;
383маротаба жойларда оғзаки ҳуқуқий тарғиботишлари амалга оширилди;
Кўрилган ишлар юзасидан 245та хусусий ажримлар чиқарилди;
Суд амалиёти 22маротаба умумлаштирилиб, натижаси бўйича тегишли муассаса, корхона ва ташкилотларга 37 та тақдимномаларкиритилди.
Фуқаролик ишлари бўйича судларда 3.958 та ёки 22,6 фоизишлар сайёр суд мажлисида кўриб чиқилди.
Хоразм вилояти иқтисодий судлари томонидан 2024 йилнинг 12 ойи давомида одил судловни амалга ошириш, қонун устиворлигини таъминлаш, фуқароларнинг ҳуқуқ ва эркинликларини ҳамда қонун билан қўриқланадиган манфаатларини ҳимоя қилиш борасида бир қатор ишлар амалга оширилган.
Жумладан, мазкур даврда биринчи инстанция судларида жами 26.391 (8.659) та иқтисодий ишлар кўриб чиқилган бўлиб, ўтган йилнинг шу даврига нисбатан 17.732та ёки 67,2 фоизга кўпайган.
Жами кўрилган ишлардан 22.580 (6.918)таси қаноатлантирилган, 3.332(1.156) таси бўйича даъво рад этилган, 379(440) таси бўйича даъво кўрмасдан қолдирилган, 100 (145) таси бўйича иш юритиш тугатилган.
Жами кўрилган ишларнинг 13.802таси, яъни 52,3 % (2023 йилда2.262та ёки 26,1 %)сайёр суд мажлисларида кўрилиши таъминланган.
13.427таси (50,9%) Урганч туманлараро иқтисодий судида;
5.972таси (22,6%) Боғот туманлараро иқтисодий судида;
6.946 таси (26,3%) Шовот туманлараро иқтисодий судида кўриб чиқилган.
2024 йил мобайнида кўрилган ишларнинг тоифалари 2023 йилнинг шу даври билан таққосланганда, Ҳақ эвазига хизмат кўрсатиш шартномаси билан боғлиқ низолар 123 та ёки 26,7 фоизга камайган бир вақтда, банклардаги ҳисоб варақалар бўйича операцияларни тўхтатиб қўйиш ҳақидаги ишлар 16.850та ёки 87,2 фоизга;Тўловга қобилиятсиз деб топиш билан боғлиқ низолар 360 та ёки 48,5 фоизга;Кредит шартномаси юзасидан кўрилган ишлар 135 та ёки 26,5 фоизга; Контрактация шартномаси билан боғлиқ низолар 113 та ёки 24,7 фоизга;Молиявий жарима қўллашбилан боғлиқ низолар96 та ёки 18,2 фоизга;Ижара шартномаси билан боғлиқ низолар 79 та ёки 36,7 фоизга; Лизинг шартномаси билан боғлиқ ишлар юзасидан 64 та ёки 84,2 фоизгасезиларли даражада ортган.
Шунингдек, ушбу даврда хусусий тадбиркорлик субъектлари, шу жумладан кичик бизнес субъектлари, фермер хўжаликлари, деҳқон хўжаликлари ҳамда якка тартибдаги тадбиркорларнинг даъвогарлигида 2.226та ишлар кўрилиб, шундан 1.661 татадбиркорлик субъектларининг қонуний манфаатлари тикланиб, уларнинг фойдасига 372.927,43млн сўм маблағлар ундириш тўғрисида қарорлар қабул қилинган.
Вилоят судининг иқтисодий ишлар бўйича судлов ҳайъатининг юқори инстанциялари томонидан 2024 йил мобайнида жами 788 та шикоят(протест)лар кўриб чиқилган бўлиб, шундан 490 таси апелляция инстанциясида, 128 таси кассация инстанциясида ва 170 таси тафтиш инстанциясида кўрилган.
Жами юқори инстанцияларда қайта кўрилган ишларнинг 107 таси бекор қилинган, 37 таси ўзгартирилган ва 644 та суд ҳужжатлари ўзгаришсиз қолдирилган.
Ўзбекистон Республикаси Иқтисодий процессуал кодексининг 2-моддасига кўра, иқтисодий суд ишларини юритиш вазифаларидан бири иқтисодиёт соҳасида қонунийликни мустаҳкамлаш ва ҳуқуқбузарликларнинг олдини олишга кўмаклашиш, шунингдек, қонунга ва судга нисбатан ҳурматда бўлиш муносабатини шакллантиришдан иборат.
Ушбу вазифаларни амалга ошириш мақсадида судьялар ўз иш юритувидаги ҳар бир иш бўйича низонинг келиб чиқишига сабаб бўлган ҳолатларни ўрганган ҳолда, қонунчилик ҳужжатлари бузилишига йўл қўйган шахсларнинг тегишли жавобгарлик масаласини ҳал қилишлари лозим.
Ҳисобот даврида иқтисодий судлар томонидан ишларни кўриш жараёнида аниқланган қонунчилик ҳужжатлари бузилиши ҳолатлари юзасидан айбдор мансабдор шахсларга нисбатан 146(100) та таъсир чоралари қўлланилган.
2024 йил давомида вилоят суди ҳамда туманлараро, туман (шаҳар) судларига жисмоний ва юридик шахслардан жами ИC 294(ўтган йилнинг шу даврида 299 та бўлиб, 5 тага камайган) шундан, 105 таси Ўзбекистон Республикаси Президентининг виртуал қабулхонаси ва Халқ қабулхоналаридан (ўтган йилнинг шу даврида 117 та бўлиб, 12 тага камайган), 34 таси умумий мазмундаги мурожаат бўлиб, (ўтган йилнинг шу даврида 40 та бўлиб, 6 тага камайган) келиб тушган, 155 таси суд раҳбарияти (вилоят суди раиси, суд раиси ўринбосари, туманлараро, туман(шаҳар) суд раислари) томонидан шахсий (сайёр) қабулида топширилган ёзма ва оғзаки мурожаатлар (ўтган йилнинг шу даврида 142 та бўлиб, 13 тагакўпайган) ҳисобот охирига қолдиқ бўлиб ўтган мурожаатлар мавжуд эмас.
Замонамизнинг зайли ўзгача. Одамлар онг-тафакуридаги ўзгаришлар – инсон табиатининг ажралиб турувчи ибратли жиҳати. Аввалдан мавжуд бўлиб келган кўпгина иллат-қусурлар, жумладан ошна-оғайнигарчиликнинг ҳам пайи қирқилаяпти. Бу сарқит удумга суянганнинг ҳолига вой. Замон ғайир амалларни ҳазм эта олмай қолганига анча бўлди. Бироқ, орамизда ўша акс ва бад қилмишлар тарих хилхонасига улоқтирилганидан кўз юмаётган,уни билиб-билмасликка,кўриб-кўрмасликка олаётган, ёки чиндан ҳам замона ўзгаришларидан бехабар қолиб кетаётганларга барибир дуч келасиз. 1984 йили Ҳазорасп туманида туғилган олий маълумотли фуқаро, “Питнак лақ-бўёқ” масъулияти чекланган жамияти раҳбари Дилшод Йўлдошев ҳам шу тоифадаги шахслар сирасидан бўлиб чиқди. У юртимиз бағридаги ўсиш-ўзгаришлардан анча-мунча бохабар фуқаролар сирасидан эканига шубҳа йўқ. Бироқ, ғайирлиги бор. Давр ва одамлар қалбидаги ўзгаришларни билиб-билмасликка, кўриб-кўрмасликка олади. Шу боиски, ҳар бир ишда таниш-билишчилик, ошна-оғайнигарчиликка интилади, ҳатто инсон зиммасидаги оддийгина фарзу-йқарзларни ҳам пулга чақади. Аммо,сўзда бутунлай ўзгача қиёфада намоён бўлади. Тили одамийлик,поклик ва ҳалолликни қўлласа, дили унга мутлақо хилоф амалларни тусайди. Таассуф. Унинг умри шу алфозда ўтаяпти. Таржимаи ҳоли эса аллақачон қора доғларга безанган. Суд ҳужжатларида қайд этилишича, шу кунгача ўз кирдикорлари учун жами 4 бора жиноий жавобгарликка тортилган, машъум қилмишларининг жазосини тортган. У ўзганинг мулкини ўзлаштирганлик ва талон-тарож этганлик учун сўнги бор тайинланган жазо муддати тугашига 1 йил-у, 43 кун қолганида тағин жиноят кўчасига кирган. Дилшодбекнинг бу галги қилмиш баридан ошиб тушди. Бир йўла ҳам фирибгарлик, ҳам пора беришга уриниш билан боғлиқ машъум жиноятга қўл урди. Ўз ҳатти-ҳаракатини яқин таниши Ш.Сатторовнинг мушкулини осон этишга қаратилган “ишончли” ваъдалардан бошлади. Алқисса, Ш. Сатторов ҳам анойилардан эмас. Орзуи–ўз тадбиркорлигини ривожлантиришдан иборат. Бунинг учун етарли маблағга ҳам эга. Ер майдони бўлса бас. Олийжаноб орзуининг ижобати ана шунга боғлиқ. Аммо, маълум бўлишича, бундай ер майдони йўқ эмас. Сатҳи 400 квадрат метрдан иборат мазкур эгасиз майдон Урганч шаҳридаги Онокология ва радиология диспансерининг шундоққина биқинида ястаниб ётибди. Аммо, Д.Йўлдошевнинг таъкидлашича, уни фуқаро Ш.Сатторовнинг номига ўтказишнинг хийла мушкуллиги бор. Кадастр идораси вилоят прокуратурасининг кўрсатмасига асосан уни ўзга бировнинг номига ўтказишга тақиқ қўйган. Бироқ, ҳар қандай қулфнинг калити бўлганидек, тақиқнинг ҳам ечими бор ва уни бирмунча йирик миқдордаги тўловдан изламоқ даркор. Дилшод масаланинг шу жиҳати ҳақида тўхталар экан, ўзининг бу борадаги “камтарин хизматлари”ни ётиғи билан тилга олди. Айтишича, Абулғози Баҳодирхон кўчасидаги ушбу ер майдони Урганч шаҳар ҳокимининг 2020 йил 25 сентябрдаги 1303қ-сонли қарорига биноан “Ёшлар келажагимиз” дастури асосида Р. 1Ёқубовага ажратиб берилган. Лекин, ушбу майдонни қўлга киритган фуқаро ундан фойдаланиш соҳасидаги ишларни пайсаллаган, айни пайтда “Ёшлар меҳнат гузари” комплексларини қуриш ҳамда фаолиятини ташкил этиш тартиби тўғрисида”ги Низом талаблари ҳам бузилган. Прокуратура органи бунга бефарқ қарамаган. Ҳокимнинг юқоридаги қарорини бекор қилиш юзасидан протест киритган. Уни қараб чиққан шаҳар ҳокими ўзининг 2021 йил 2 апрелдаги 419Қ-сонли қарорини бекор қилган. Ер давлат заҳирасига қайтарилган. Бу вақт оралиғида заҳирадаги ер майдонини талабгорларга беришни истисно этувчи бошқа бир воқеа ҳам рўй берган. Вилоят прокуратурасининг уюшган жиноятчилик ва коррупцияга қарши курашиш бўлими томонидан шаҳар ҳокимлиги мансабдор шахслари ва бошқаларга нисбатан қўзғатилган жиноят иши аросатда қолган ер майдонини ўзга бировнинг номига ўтказишни тақиқлаш учун жиддий асосга айланган. …
2.Жиноятчи “ёшулли”
… Ошна-оғайнигарчилик бобида Д.Йўлдошевнинг олдига тушадиган валломатни топиш амри маҳол. У мазкур ер майдонини Ш.Сатторвнинг номига ўтказиб беришнинг нозик жиҳатларини баён этаркан,уни давлат заҳирасига қайтариш билан боғлиқ барча юмушларнинг бошида шахсан ўзи турганини ғурур билан баён этди. Галдаги юмуш эса янада оғир. Шифо маскани яқинидаги бўш ер майдонига қўйилган тақиқ вилоят прокуратурасида масъул лавозимларда ишловчи ошналарнинг кўрсатмасига асосан кадастр идораси тарафидан бекор қилиниши зарур. Биласиз, прокуратуранинг ишига ҳар кимлар ҳам аралашавермайди. Бироқ, айтишича бу боорада Д. Йўлдошевга алоҳида ваколатлар берилган ва у мазкур маҳкаманинг кўпгина масъуллари эшигини тақиллатмасдан ҳам бемалол кириб боравериши мумкин. Аммо, бу ишда боши тошга тегмаслигини ҳам ҳеч ким кафолатлай олмайди. Хулласи, ишнинг жўн тарафидан кўра мушкул ва мураккаб тарафлари кўпрок. Шундай бўлсада,ошна-оғайнигарчиликнинг йўриғи бўлак. Дилшодбек эса дўстлик ва биродарликни қадрлайдиганлар тоифасидан. Шу сабабки, таниши Ш. Сатторовга кўрсатилажак “холис хизмат” учун унинг чўнтагига кўз тикиш нияти йўқ. У суҳбат чоғи Ш. Сатторовга ўзи зиммага олган барча юмушларни текинга адо этишга астойдил сўз берди. Лекин, ер майдонига қўйилган тақиқ 30 минг АҚШ долларидан камига бекор қилинмаслиги, иш ана шу миқдордаги пулни прокуратуранинг масъул ходимига пора тариқасида бермай туриб битмаслигини алоҳида тилга олди. Заҳирадаги майдон шаҳарнинг гавжум ва мўл даромад келтирувчи масканига жойлашганини алоҳида эслатди. Уни қўлдан чиқармаслик лозим. Д. Йўлдошев шу ҳақда гапирар экан, талаб этилган 30 минг долларнинг баҳридан бемалол ўтиш зарурлигини эслатди. Начора. Ш. Сатторов ернинг чақиб олгучи ана шу нархига рози эканлигини маълум қилди. Орадан яна бир ҳафта вақт ўтди. Томонлар кун хуфтонга яқинлаган чоғ шаҳардаги “Мафтуна” емакхонасида учрашдилар. Ш.Сатторов учрашувга қуруқ қўл билан келмагани, “юқори”га узатилгучи 30 минг доллар миқдоридаги поранинг 20 минг доллари чўнтакда экани, унинг қолган қисми иш тўла битганидан сўнг берилишини билдирди. Дилшодбек ернинг бўлгуси “эгаси” томонидан берилган пулни унинг машинаси ичида ўтирган куйи санаб олди. Ишнинг ишкали айни шу паллада чиқди. Қилмиш фош этилди. Д. Йўлдошев ўзининг салкам 40 йиллик ҳаёти мобайида бешинчи бора жиноий жавобгарлик курсисидан жой олди. Тергов органи унинг айбини мамлакат Жиноят кодексининг тугалланган фирибгарликни ифодаловчи 168-моддаси 4-қисми “а” банди ва пора беришга суиқасд қилинганликни назарда тутувчи 28,211-моддаси 3-қисми “а” банди бўйича малакалади. Гумондор бу айбни қисман тан олди, айни пайтда ўз қилмишида пора беришга уриниш аломати мавжуд эмаслигини инобатга олишни сўради. Суд тергов органи ва айбланувчи тарафидан ўртага ташланган далил-дастакларни муфассал ўрганди. Пировардида айбланувчининг айрим қилмишларини малакалашда хатоликка йўл қўйилганини баён этди, судланувчининг пора беришга суиқасд ҳолатини жиноят ишидан соқит қилиш ҳақидаги талабини эса асослар мавжуд эмаслиги боис рад қилди. Шу муносабат билан Д. Йўлдошевнинг қилмиши Жиноят кодексининг 168- моддаси 4-қисми “а” бандидан, 25,168-моддаси 4-қисми “а” бандига қайта малакаланди. Бинобарин, қонун шуни тақозо қилди. Айбланувчи тарафидан содир қилинган қилмишда фирибгарликнинг тугалланганини тасдиқловчи ҳолатлар мавжуд эмаслиги аникланди. Республика Олий суди Пленумининг “Фирибгарликка оид ишлар бўйича суд амалиёти тўғрисида” 2017 йил 11 октябрдаги 35-сонли қарорининг 7-бандида уқдирилишича, “Мулкни эгаллашга қаратилган фирибгарлик, мазкур мулк айбдор ёки бошқа шахсларнинг ғайриқонуний эгалигига ўтган ва улар ундан хоҳлаган тарзда фойдаланиш ёки тасарруф этиш реал имкониятига эга бўлган пайтдан тугалланган деб топилади.” Республика Жиноят кодексининг 25-моддасида эса масаланинг ибратли ва адолатли ечими ўз ифодасини топган.
3. Жазо
Суд зикр этилган ҳолатларни назардан соқит килмади. Айбланувчи Жиноят кодексининг 25,168-моддаси 4-қисми “а” ва 28,211-модданинг 3-қисми “а” бандлари бўйича жазога маҳкум этилди.Фирибгарлик борасида содир қилинган қонунбузарлик учун энг кам иш ҳақи (270 минг сўм)нинг 400 баравари яъни 108 миллион (бир юз саккиз миллион) сўм миқдоридаги жарима жазоси, пора беришга уринишни ифодаловчи қилмиш учун эса 10 йил муддатга озодликдан маҳрум қилиш жазоси тайинланди.Ушбу жазога муқаддам ўталмай қолган 1 йил-у 43 кунлик ахлоқ тузатиш ишлари жазоси ҳам қисман қўшилди. Шу аснода озодликдан маҳрум қилиш бўйича тайинланган жазонинг умумий муддати 10 йил-у 3 ойга етди. Жарима миқдори эса уқдирилганидек 108 миллион сўмни ташкил этди.
Бу жараёнда дастлабки босқич судидан ҳам хатолик ўтди.Аммо,иш аппеляция судида кўрилгач бу қусур ҳам барҳам топди. Ишни ушбу босқичда қараб чиққан судлов ҳайъати маҳкум Д.Йўлдошевга нисбатан Жиноят кодексининг белгиланганидан ҳам камроқ жазо тайинлашни кўзда тутувчи 57-моддаси тадбиқ этилмаганига эътиборни қаратди.
Зеро,Республика Олий суди Пленумининг “Суд ҳукми тўғрисида”ги қарори (2014 йил 23 май) нинг 28-банди масаланинг мазкур жиҳатини ифода этади. Унда жиноят қонунининг асосий принципларидан бири инсонпарварлик тамойили эканлиги алоҳида қайд қилинган. Қарорда баён қилинишича, жиноят содир этган шахсга нисбатан у ахлоқан тузалиши ва янги жиноят содир этишининг олдини олиш учун зарур ҳамда етарли бўладиган жазо ёки бошқа ҳуқуқий таъсир чораси қўлланилмоғи лозим. Судлар жазо тайинлашда, содир этилган жиноятнинг ижтимоий хавфлилик даражаси ва хусусиятини, содир этилган қилмишнинг сабабларини, келтирилган зарарнинг миқдори ва хусусияти, айбдорнинг шахси, унинг жавобгарлигини енгиллаштирувчи ва оғирлаштирувчи ҳолатларни ҳисобга олишлари зарур.
Бундай вазиятларда қоидага мувофиқ айбланувчига нисбатан кодекснинг 57-моддасини қўллаш масаласи кун тартибига қўйилмоғи керак. Аппеляция суди ушбу модда айбланувчига нисбатан қўлланилмаганлиги оқибатида у бирмунча оғирроқ жазога маҳкум этилганини қайд қилди. Суд уни бартараф қилди. Маҳкумга нисбатан 10 йил-у 3 ой муддатга тайинланган озодликдан маҳрум қилиш жазоси 4 йил-у 3 ойга камайтирилди.Энди у 6 йил мобайнида озодликдан маҳрум қилиш жазосини ўтайди.
Даҳақиқат,нафс ва ножоиз ўй-хаёлларни жиловлай олмасликнин мантиқий натижаси шу бўлди. Шу ўринда эслатмоқ жоиз: жиноий қилмиш-у, номуносиб хулқ-атвор инсонга ҳеч қачон обрў-эътибор келтирган эмас. Аксинча ҳурмат-эътибори,соғлиги,ҳатто ҳаётини ҳам барбод этган. Айрим сарқит қилмишлар,айб-у, гуноҳ амалларнинг эса умри тугаган. Буларни идрок этмаслик Дилшодбек сингари бандалар учун чинакам фожиа. Бунинг ҳаётдаги ифодасини шу кунча унинг бошидан ўтган қора кунлар мисолида яққол кўриш мумкин. Бироқ,ҳалиям кеч эмас. Ҳалол ва фидоий меҳнат баробаринда ҳеч бўлмагандан кўра кеч бўлсада эл орасига қайтмоқ,оддий ва серфазилат инсонлрга қўл берган,улардан ибрат ва ўрнак олган куйи умргузаронлик қилмоқ зарур. Дилшодбек тоифасидаги адашган бандалар буни бемалол уддалашлари мумкин.
Зафарбек Якубов, Хоразм вилоят
Суди судьяси,
Барча ҳуқуқлар ҳимояланган 2025 | Хоразм вилоят суди
