Хоразм вилоят судида вилоят суди раисининг журналист ва блогерлар билан навбатдаги очиқ мулоқоти ўтказилди. Унда вилоят телерадиокомпанияси муҳаррирлари, “Хоразм ҳақиқати” газетаси бош муҳаррири ва электрон нашрларда фаолият олиб борувчи блогерлар иштиролк этишди.
Мулоқотда асосий масала суд фаолиятини ёритишда ОАВ ходимларидан талаб этиладиган масъулият ва ўз навбатида суд томонидан журналистларга зарур бўлган маълумотларни тезкорликда бериш бўйича бўлди.
Иштирокчилар суд ва ОАВ ҳамкорлигини янги босқичга чиқариш, мавжуд камчиликларни бартараф этиб, суд материалларини ёритишда самарадорликни ошириш борасида ўз таклиф ва мулоҳазаларини билдиришди.
Тадбирнинг иккинчи қисми ОАВ ходимларининг касб байрамига бағишланди. Унда вилоят суди раиси Б.Полванов сўзга чиқиб, оммавий ахборот воситаларининг суд жараёнида очиқликни таъминлашдаги роли, одамларнинг судга бўлган ишончини ошириш ҳамда жиноятчиликка қарши курашишдаги самарали фаолиятини эътироф этди.
Кейин эса, журналист ва блогерларга вилоят судининг одил судловни амалга оширишдаги фаолиятини ёритиш ва фуқароларнинг ҳуқуқий маданиятини шакллантиришдаги фаоллиги учун вилоят суди раисининг табриги ҳамда махсус эсдалик совғалари топширилди.
Бугунги кунда давлатимиз томонидан тадбиркорлар учун жуда катта имкониятлар яратилмоқда. Хусусан тадбиркорликни ривожлантириш, халқимиз фаровонлигини янада ошириш мақсадида тижорат банклари томонидан кредитлар ажратилмоқда. Бу эса ўз бизнесини йўлга қўймоқчи бўлган соҳа эгалари учун айни муддао. Керакли ҳужжатлар йиғилиб, асос кўрсатилса бас, банкдан шартнома асосида кредит олиб, лойиҳаларни амалга ошириш мумкин.
ОЛАРДА КИРАР ЖОНИМ, БЕРАРДА ЧИҚАР ЖОНИМ
Шартнома ўз номи билан томонлар ўртасида бажарилиши мажбурий бўлган қонуний ҳужжат ҳисобланади. Унда имзо қўйган томонларнинг манфаатлари, ҳуқуқ ва мажбуриятлари акс этади. Афсуски бугун ўзининг шартномада акс этган мажбуриятини бажармаётган, ҳатто бажаришни хоҳламаётган, ёзма огоҳлантиришларга бир оғиз ҳам жавоб қайтармасдан бемалол юрган айрим тадбиркорларни деб банклар сарсон бўлмоқда.Иқтисодий судларга мурожаат қилаётган даъвогарларнинг кўплиги фикримизнинг яққол исботидир.Мушкулини осон қилган банк ходимларига нисбатан “Оларда кирар жоним, берарда чиқар жоним” қабилида иш тутаётган«NE`MATJON NUR» фермер хўжалиги бир неча марта расмий равишда огоҳлантирилишига қарамай, кредит шартларини умуман бажармаган. Фермер хўжалиги шартнома шартларини мунтазам равишда бузиб келганлиги сабабли Ўзбекистон Савдо-саноат палатаси Хоразм вилоят ҳудудий бошқармасининг АТ «Халқ банк»манфаатида «NE`MATJON NUR» фермер хўжалиги ва шерик жавобгар «BOG`OT G`ISHT SERVIS» хусусий корхонаси устидан Боғот туманлараро иқтисодий судига шикоят аризаси киритган.
КРЕДИТГА БЕРИЛГАН 350 000 АҚШ ДОЛЛАРИҚАЕРДА?
Ишдаги ҳужжатлардан маълум бўлишича, АТ «Халқ банк» Хоразм вилоят Боғот филиали ва «NE`MATJON NUR» масъулияти чекланган жамияти ўртасида 2018 йил 23 октябрь куни 43-сонли кредит шартномаси тузилган. Шартномага асосан жавобгарга “замонавий типдаги иссиқхона” сотиб олиш мақсадида йиллик 3 фоиз миқдорида фоиз тўлаш шарти билан 84 ой муддат — яъни 7 йилга ва 24 ой имтиёзли даври билан 350.000 АҚШ доллари миқдорида кредит маблағи ажратилган.Кредит таъминоти сифатида 2018 йил 25 октябрдаги ипотека шартномасига асосан шерик жавобгар «BOG`OT G`ISHT SERVIS» хусусий корхонасига тегишли бўлган Хоразм вилояти Боғот туман Бешариқ қишлоғи, Гулшан маҳалласида жойлашган ер участкасининг майдони 590,19 кв метр, ишлаб чиқариш майдони 323,39 кв метр, умумий майдони 590,19 кв метр бўлган “Пишган ғишт пишириш печи” биносига ердан фойдаланиш ҳуқуқи билан биргаликда гаровга қўйилган. Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамаси ҳузуридаги “Тадбиркорлик фаолиятини қўллаб-қувватлаш давлат жамғармаси”нинг 1.487.500.000 сўм миқдорида ва «BOG`OT G`ISHT SERVIS» хусусий корхонасининг 23.10.2018 йилдаги 01-сонли кафиллик шартномасига асосан 2.975.000.000 сўм миқдорида кафиллик шартномалари тузилган.
ИМТИЁЗЛИ ДАВР КАТТА ИМКОНИЯТ, АММО…
Банк тадбиркорга ишониб берган бу маблағ кичкина сумма эмас, аниқроғи бу ерда гап миллион эмас, миллиардлар ҳакида бормоқда. Афсуски банк ҳам кредит ажратиб, уни қайтариб олиш учун эса тадбиркорнинг ортидан сарсон.Имтиёзли 24 ой — яъни 2 йил вақт тугаб, фоизларни тўлаш муддати ўтиб кетганига қарамай, жавобгар банк олдидаги ўз мажбуриятларини бажармай келган.
«BOG`OT G`ISHT SERVIS» хусусий корхонасининг 23.10.2018 йилдаги 01-сонли кафиллик шартномасининг 2.1-бандида “Кафил” қарз олувчи кредит маблағини ўз вақтида қайтариш тўғрисида мажбуриятларини бажармаганда ёки лозим даражада бажармаганда “Кафил” банк талабига биноан банкка кредит бўйича тўловлар, унга ҳисобланган фоизлар ва кредит бўйича мажбуриятларни ўз муддатида бажармаслик билан боғлиқ харажатларни сўзсиз тўлаш мажбуриятини олган.
Бироқ, жавобгар томонидан график бўйича асосий кредит қарзи ва кредитга ҳисобланган фоиз қайтарилмаган.Ҳаттоки мазкур қарздорликни тўлаб беришни сўраб, даъвогарнинг жавобгарга юборган огоҳлантириш хатлари ҳам жавобсиз қолган. Жавобгар томонидан бу расмий хатларга нисбатан ҳеч қандай изоҳ, муносабат билдирилмаган.Шундан кейин, Палата банк манфаатида судга юқоридаги талаб билан мурожаат қилган.
Ўзбекистон Республикасининг Фуқаролик кодекси 738-моддасига кўра қарз олувчи қарз суммасининг қайтариб берилишини таъминлаш юзасидан қарз шартномасида назарда тутилган мажбуриятларни бажармаса, шунингдек қарзнинг таъминоти қарз берувчи жавобгар бўлмаган вазиятларда йўқотилса ёки унинг шартлари ёмонлашса, агар шартномада бошқача тартиб назарда тутилган бўлмаса, қарз берувчи қарз олувчидан қарз суммасини муддатидан олдин қайтаришни ва тегишли фоизларни тўлашни талаб қилишга ҳақли.
Ўзбекистон Республикаси Олий хўжалик суди Пленумининг 2006 йил 22 декабрдаги №13/150-сонли “Кредит шартномаларидан келиб чиқадиган мажбуриятлар бажарилишини таъминлаш тўғрисидаги фуқаролик қонун ҳужжатларини қўллашнинг айрим масалалари ҳақида”ги Қарорининг 3-бандига кўра, банк ёки бошқа кредит ташкилоти ва қарз олувчи ўртасида кредит шартномасидан келиб чиқадиган ҳуқуқий муносабат кредит ташкилотининг кейинчалик, келишилган муддатларда, кредит бериш (кредит линиясини очиш) мажбуриятини ва қарз олувчининг олинган кредитни қайтариш ва у бўйича фоизларни тўлаш мажбуриятини ўз ичига олади.
Ўзбекистон Республикасининг Фуқаролик кодекси 736-моддасига кўра агар агар қарз шартномасида қарзни қисмлаб (бўлиб-бўлиб) қайтариш назарда тутилган бўлса, қарз олувчи қарзнинг навбатдаги қисмини қайтариш учун белгиланган муддатни бузган тақдирда, қарз берувчи қарзнинг қолган барча суммасини тегишли фоизлар билан бирга муддатидан олдин қайтаришни талаб қилишга ҳақли.
СУД ҲУКМИ ЎҚИБ ЭШИТТИРИЛДИ
Ушбу суд мажлисининг ўтказилиш вақти ва жойи тўғрисида жавобгар ва шерик жавобгар қонунда белгиланган тартибда хабардор қилинган бўлса-да, на уларнинг ўзи, ва на вакиллари иштирок этмади, даъво аризаси юзасидан ҳатто фикр ҳам билдиришмади. Бепарволик ҳам шу даражада бўлиши мумкинми? Аммо қонун доирасидасуд ишни Ўзбекистон Республикасининг Иқтисодий процессуал кодекси 128, 129, 170-моддаларига асосан жавобгар ва шерик жавобгар вакилларининг иштирокисиз кўриб чиқишга ҳақли.
Ушбу ҳуқуқ нормаларига асосланиб, суд даъвогарнинг талабини асосли деб ҳисоблайди.
Баён этилганларга асосан, жавобгар «NE`MATJON NUR» масъулияти чекланган жамияти ва шерик жавобгар «BOG`OT G`ISHT SERVIS» хусусий корхонасидан даъвогар АТ “Халқ банк” фойдасига муддати ўтган асосий кредит қарздорлиги 29.668 АҚШ доллари, 6.812,67 АҚШ доллари кредит фоизи, 349,28 АҚШ доллари оширилган фоиз, 27,25 АҚШ доллари ҳисобланган пеня ва олдиндан тўланган 21.600 сўм почта харажати ундирилиши тўғрисидаги ҳукм очиқ суд мажлисида эълон қилинди.
Ундирув гаровга қўйилган шерик жавобгар «BOG`OT G`ISHT SERVIS» хусусий корхонасига тегишли бўлган Хоразм вилояти Боғот туман Бешариқ қишлоғи, Гулшан маҳалласида жойлашган ер участкасининг майдони 590,19 кв метр, ишлаб чиқариш майдони 323,39 кв метр, умумий майдони 590,19 кв метр бўлган “Пишган ғишт пишириш печи” биносига ердан фойдаланиш ҳуқуқи билан биргаликда қаратилиши тасдиқланди.
Жавобгар «NE`MATJON NUR» масъулияти чекланган жамиятидан Республика бюджети фойдасига 7 996 965,65 сўм давлат божи ундирилиши таъкидланди.
Мазкур ҳал қилув қароридан норози тараф шу суд орқали бир ойлик муддат ичида Хоразм вилоят судининг иқтисодий ишлар бўйича судлов ҳайъатига апелляция тартибида шикоят қилиши, прокурор протест келтириши мумкин.
ХУЛОСА
Хулоса қилиб айтиш мумкинки, шартнома шунчаки токчада чанг босиб ётадиган қоғоз эмас. Ундаги ҳар бир шартлар қонунларга таянган ҳолда тузилади. Уни четлаб ўтишга ёки бажармасликка ҳеч кимнинг қақи йўқ. Шартнома шартларини бузган томон, албатта, белгиланган қонунларга мувофиқ жавоб бериши шарт. Шуни унутмаслик керакки, қонун олдида барча баробардир.
Дилшод Шарипов, Боғот туманлараро иқтисодий суди судьяси
Судланувчи Қ.С. (шартли ўзгартирилган) Урганч туманида 1980-йилда туғилган, ўрта маълумотли, турмуш ўртоғи билан ажрашган, 1 нафар фарзанднинг отаси. Маҳалладошларнинг кўрсатмасига кўра айбланувчи мунтазам спиртли ичимлик ичиб, жанжал кўтариб қўшниларининг ҳам тинчлигини бузиб келган.
Жиноят содир бўлган куни Қ.С. соат кечги 8 да ўзининг яшаш уйи олдида маст ҳолатда турганида таниш Р.А.ни кўриб, унга спиртли ичимлик олиб беришини талаб қилиш баҳонасида ўзаро жанжаллашиб, уйи олдидаги ёғочлар орасидан 1 метр узунликдаги ёғоч бўлагини олиб, Р.А.нинг орқа томони елка қисмига бир маротаба урган Р.А. унинг тажовузидан қутилиш мақсадида кўча бошига қараб қочганида ортидан бориб, қўлидаги ёғоч бўлаги билан елкасидан уриб ерга йиқитиб, бош қисмига бир неча маротаба қасддан уриб, ўлдирган.
Суд-тиббиёт экспертизасининг хулосасига кўра ўлимга бош мия очиқ жарохати, пешона суягининг очиқ синиши, бошни юмшоқ тўқималари, бош мия юмшоқ ва қаттиқ пардалари остига қон қуюлиши ва бошқа ҳаёти учун хавфли бўлган оғир тан жароҳатлари сабаб бўлган. Шунингдек, суд-биология экспертизасида судланувчининг кийими ва ёғоч бўлагидаги қон доғлари марҳумга тегишлилиги исботланди.
Жиноят ишлари бўйича Урганч туман судида кўрилган ишда судья мастлик ҳолатида жиноят содир қилинганлиги жазони оғирлаштирувчи ҳолат деб, судланувчи айбига қисман иқрорлиги ва қилмишига чин кўнгилдан пушаймонлигини, оилавий ва моддий аҳволи, қарамоғида руҳий касал онаси ва 1 нафар вояга етмаган фарзанди борлигини, оиласида ягона боқувчи эканлигини жазони енгиллаштирувчи ҳолатлар сифатида баҳолаб ҳукм қилди. Унга кўра Қ.С. ЖКнинг 97-моддаси 1-қисмида назарда тутилган жиноятни содир қилганликда айбли деб топилиб, 13 йилга озодликдан маҳрум қилиш жазоси тайинланди. Жазони умумий тартибли колонияда ўташлик белгиланди.
Ҳар қандай жиноятга жазо муқаррар. Маҳкум 13 йилда балки қилган қилмишини тушиниб, бошқа жиноят кўчасига кирмас. Аммо, марҳумнинг яқинлари ва виждони олдида бир умр инсон ҳаётига зомин бўлган жиноятчи тамғаси билан яшашга мажбур бўлади. Панжара ортида сўнгги пушаймон қилишдан олдин ҳаётингизни издан чиқарадиган иллатлир домига тушиб қолишдан сақланинг.
Бунёд Ёқубов, Жиноят ишлари бўйича Урганч туман суди раиси
Мамлакатимизда суд-ҳуқуқ тизимини янада такомиллаштириш, фуқаро ва тадбиркорларнинг ҳуқуқ ва қонуний манфаатларини ишончли ҳимоя қилиш чораларини кучайтириш, одил судловни самарали таъминлаш бўйича изчил ишлар олиб борилмоқда.
Шу билан бирга, фуқаролар ва тадбиркорлик субъектларининг бузилган ҳуқуқларини ҳимоя қилишда судларнинг, айниқса маъмурий судларнинг ролини кучайтириш, уларни фуқаро ва тадбиркорларнинг ҳақиқий ҳимоячисига айлантириш зарур бўлиб ҳисобланади.
Шу муносабат билан 2022 йил 29 январь куни Ўзбекистон Республикаси Президентининг ПҚ-107-сонли “Давлат органлари билан муносабатларда фуқаролар ва тадбиркорлик субъектлари ҳуқуқларининг самарали ҳимоя этилишини таъминлаш ҳамда аҳолининг судларга бўлган ишончини янада ошириш чора-тадбирлари тўғрисида”ги Қарори қабул қилинди.
Мазкур қарорда Давлат органлари билан муносабатларда фуқаролар ва тадбиркорлик субъектлари ҳуқуқлари ва қонуний манфаатларининг самарали ҳимоя этилишини таъминлаш ҳамда маъмурий суд ишларини юритишни халқаро стандартлардан келиб чиққан ҳолда такомиллаштириш мақсадида:
-Маъмурий судларнинг биринчи навбатдаги вазифаси фуқаролар ва тадбиркорлик субъектларининг давлат органлари билан муносабатларида қонун устуворлигини таъминлаш билан бир қаторда улар ҳуқуқлари ва қонуний манфаатларини самарали ҳимоя қилиш ҳисобланиши маълумот учун қабул қилинган.
— Ўзбекистон Республикаси Олий суд Судьялар олий кенгаши ҳамда манфаатдор вазирлик ва идоралар билан биргаликда давлат органлари қарорлари устидан берилган шикоятларни кўриб чиқишда маъмурий судларнинг ролини кучайтириш, уларни фуқаролар ва тадбиркорлик субъектларининг ҳақиқий ҳимоячисига айлантиришга қаратилган қуйидаги тартибларни процессуал қонун ҳужжатларида белгиланишини таъминлаш вазифалари юклатилган:
Жумладан маъмурий суд ишларини юритишни «суднинг фаол иштироки» тамойили асосида амалга ошириш, бунда маъмурий судларга ишнинг ҳақиқий ҳолатларини аниқлаш учун ўз ташаббуси билан далилларни йиғиш мажбуриятини юклаш, ҳуқуқи бузилган фуқаро ёки тадбиркорлик субъектига эса далилларни йиғишда фақат ўз имконияти доирасида иштирок этишга шароит яратиш;
ҳуқуқи бузилган фуқаро ёки тадбиркорлик субъектига оммавий-ҳуқуқий муносабатдан келиб чиқадиган низо билан бирга унга сабабий боғланишда бўлган зарарни ундириш талабини ҳам маъмурий судга билдириш ҳуқуқини тақдим этиш ҳамда бундай талабларни кўриб чиқишни маъмурий судлар ваколатига ўтказиш;
маъмурий судларнинг оммавий-ҳуқуқий муносабатлардан келиб чиқадиган ишлар бўйича ҳал қилув қарорлари давлат органлари ёки ташкилотлари томонидан ижро қилинмаган тақдирда, уларнинг мансабдор шахсларига нисбатан суд жарималарини қўллаш;
оммавий-ҳуқуқий муносабатлардан келиб чиқадиган ишлар бўйича тарафлар ўртасида ярашувга эришиш механизмларини жорий қилиш
Жамиятда маъмурий судларнинг ролини кучайтириш, уларни фуқаролар ва тадбиркорлик субъектларининг ҳақиқий ҳимоячисига айлантириш мақсадида мазкур қарорга асосан процессуал қонун ҳужжатларида белгиланаётган тартиблар доирасида қуйидагилар назарда тутилган:
тарафларга, қонун ҳужжатларида белгиланган ҳолларда, оммавий-ҳуқуқий муносабатлардан келиб чиқадиган ишлар бўйича келишув битимини тузиш ҳуқуқини бериш;
давлат органлари ёки ташкилотлари оммавий-ҳуқуқий муносабатлардан келиб чиқадиган иш бўйича ҳал қилув қарорини қонуний кучга кирган кундан бошлаб бир ой давомида ижро қилиш ҳамда бу ҳақда маъмурий судга хабар бериш;
давлат органлари ёки ташкилотлари томонидан оммавий-ҳуқуқий муносабатлардан келиб чиқадиган иш бўйича суд ҳужжати ижро қилинмаганлиги учун давлат органлари ёки ташкилотларининг мансабдор шахсларига нисбатан суд жаримасини қўллаш;
давлат органлари ёки ташкилотлари томонидан оммавий-ҳуқуқий муносабатлардан келиб чиқадиган иш бўйича ҳал қилув қарорининг такроран ижро қилинмаганлиги учун давлат органлари ёки ташкилотларининг мансабдор шахсларига нисбатан дастлаб қўлланилган суд жаримасини оширилган миқдорда қўллаш.
Бундан ташқари мазкур қарор билан Ўзбекистон Республикаси Олий суд ва Судьялар олий кенгашининг қуйидагиларни назарда тутувчи таклифлари маъқулланган.
Жумладан судлар томонидан даъво аризаси, ариза ҳамда шикоятни судга тааллуқли бўлмаганлиги сабабли қабул қилишни рад этиш ёки иш бўйича иш юритишни тугатишни тақиқлаш, бунда даъво аризаси, ариза, шикоят ёки ишни уларни кўриб чиқишга ваколатли судга ўтказиш;
маъмурий суднинг қонуний кучга кирган ҳал қилув қарорида аниқланган ҳолатлар бошқа ишни кураётган фуқаролик ишлари бўйича суд учун мажбурий ҳисобланишини белгилаш;
бир суд иши доирасида баъзилари маъмурий судга, бошқалари эса фуқаролик ишлари бўйича судга тааллуқли бўлган бир нечта талабни бирлаштиришни тақиқлаш.
Хулоса қилиб айтганда, мазкур қарор, фуқаролар ва тадбиркорлик субъектларининг бузилган ҳуқуқларини ҳимоя қилишда судларнинг, айниқса маъмурий судларнинг ролини кучайтиради ва уларни фуқаро ва тадбиркорларнинг ҳуқуқий ҳимоячисига айлантиради.
Дилшод Шарипов, Боғот туманлараро иқтисодий суди судьяси
Мамлакатимизда суд ҳокимиятининг ҳақиқий маънодаги мустақиллигини таъминлаш, фуқароларнинг бузилган ҳуқуқларини тиклаш ва одил судловни амалга ошириш, халқнинг одил судловга бўлган ишончини ошириш борасида салмоқли ишлар амалга оширилмоқда.
Жумладан, 2022 йил 29 январь куни Ўзбекистон Республикаси Президентининг “Давлат органлари билан муносабатларда фуқаролар ва тадбиркорлик субъектлари ҳуқуқларининг самарали ҳимоя этилишини таъминлаш ҳамда аҳолининг судларга бўлган ишончини янада ошириш чора-тадбирлари тўғрисида”ги ПҚ–107-сонли қарори қабул қилинди.
Мазкур қарор билан Олий суд, Судьялар олий кенгаши ҳамда манфаатдор вазирлик ва идоралар билан биргаликда давлат органлари қарорлари устидан берилган шикоятларни кўриб чиқишда маъмурий судларнинг ролини кучайтириш, уларни фуқаролар ва тадбиркорлик субъектларининг ҳақиқий ҳимоячисига айлантиришга қаратилган процессуал қонун ҳужжатларида белгиланишини таъминлаш мақсадида қуйидаги, яъни маъмурий суд ишларини юритишни “суднинг фаол иштироки” тамойили асосида амалга ошириш, бунда маъмурий судларга ишнинг ҳақиқий ҳолатларини аниқлаш учун ўз ташаббуси билан далилларни йиғиш мажбуриятини юклаш, ҳуқуқи бузилган фуқаро ёки тадбиркорлик субъектига эса далилларни йиғишда фақат ўз имконияти доирасида иштирок этишга шароит яратиш, ҳуқуқи бузилган фуқаро ёки тадбиркорлик субъектига оммавий-ҳуқуқий муносабатдан келиб чиқадиган низо билан бирга унга сабабий боғланишда бўлган зарарни ундириш талабини ҳам маъмурий судга билдириш ҳуқуқини тақдим этиш ҳамда бундай талабларни кўриб чиқишни маъмурий судлар ваколатига ўтказиш, маъмурий судларнинг оммавий-ҳуқуқий муносабатлардан келиб чиқадиган ишлар бўйича ҳал қилув қарорлари давлат органлари ёки ташкилотлари томонидан ижро қилинмаган тақдирда, уларнинг мансабдор шахсларига нисбатан суд жарималарини қўллаш, оммавий-ҳуқуқий муносабатлардан келиб чиқадиган ишлар бўйича тарафлар ўртасида ярашувга эришиш механизмларини жорий қилишни таъминлаш вазифалари қўйилди.
Бундан ташқари, жамиятда маъмурий судларнинг ролини кучайтириш, уларни фуқаролар ва тадбиркорлик субъектларининг ҳақиқий ҳимоячисига айлантириш мақсадида қуйидагилар белгиланди.
Жумладан, тарафларга, қонун ҳужжатларида белгиланган ҳолларда, оммавий-ҳуқуқий муносабатлардан келиб чиқадиган ишлар бўйича келишув битимини тузиш ҳуқуқини бериш;
— давлат органлари ёки ташкилотлари оммавий-ҳуқуқий муносабатлардан келиб чиқадиган иш бўйича ҳал қилув қарорини у қонуний кучга кирган кундан бошлаб бир ой давомида ижро қилиш ҳамда бу ҳақда маъмурий судга хабар бериш;
— давлат органлари ёки ташкилотлари томонидан оммавий-ҳуқуқий муносабатлардан келиб чиқадиган иш бўйича суд ҳужжати ижро қилинмаганлиги учун давлат органлари ёки ташкилотларининг мансабдор шахсларига нисбатан суд жаримасини қўллаш;
— давлат органлари ёки ташкилотлари томонидан оммавий-ҳуқуқий муносабатлардан келиб чиқадиган иш бўйича ҳал қилув қарорининг такроран ижро қилинмаганлиги учун давлат органлари ёки ташкилотларининг мансабдор шахсларига нисбатан дастлаб қўлланилган суд жаримасини оширилган миқдорда қўллашчораларини татбиқ қилиш ҳам назарда тутилди.
Бундан ташқари, қарорга мувофиқ, эндиликда аризаларни судга тааллуқли бўлмаганлиги сабабли рад этиш ёки иш юритишни тугатишни тақиқланади. Аризалар судга тааллуқли бўлмаганда уларни кўриб чиқиш ваколатли судга ўтказилади. Бир суд иши доирасида баъзилари маъмурий судга, бошқалари эса фуқаролик судга тааллуқли бўлганда уларни бирлаштириш тақиқланади.
Қисқа қилиб айтганда, мазкур қарор судлар фуқаролар ва тадбиркорлик субъектлари ўз ҳуқуқларини амалга оширишда ҳамда бузилган ҳуқуқларини ҳимоя қилишда уларнинг ҳақиқий кўмакчисига айланишига хизмат қилади деб ҳисоблаймиз.
Бекзод Ражабов, Фуқаролик ишлари бўйича Урганч туманлараро суди судьяси
Ўзбекистон Республикаси Судьялар олий кенгашининг 2018 йил 29 январдаги 490-сонли қарори билан янги таҳрирдаги “Судьялар одоб-ахлоқ кодекси” қабул қилинди.
Фуқароларнинг ҳуқуқ ва эркинликларини, шунингдек, қонуний манфаатларини суд орқали ишончли ҳимоя қилишга одил судловнинг мустақиллигини, беғаразлигини ва лаёқатлилигини таъминлаш орқали эришилади. Бу ҳар бир судьянинг конституциявий нормаларга ва қонунларга риоя қилишини, ўз фаолиятини адолат ва холислик принципларига асосланиб амалга оширишини назарда тутади.
Суд ҳокимиятига бўлган муҳим талаблардан бири у албатта холис ва беғараз бўлиши керак. Агарда суд холис бўлмаса, ғаразли бўлса одил судловни амалга ошира олмайди ва у одил судлов ғоясини бузади ва ҳатто у ўзбошимчаликка йўл қўйиши мумкин.
Судьяларнинг мустақиллиги, дахлсизлиги, улар фаолиятига аралашишга йўл қўйилмаслигининг давлат томонидан кафолатланиши, моддий ва ижтимоий таъминот даражаларининг юқори эканлиги одил судловга эришиш – қонуний, асосланган ва адолатли суд қарорлари чиқарилишининг омилларидир. Судьянинг “Судьялар одоб-ахлоқ кодекси” қоидаларига сўзсиз риоя қилиши, ўз хизмат вазифаларини ҳалол ва виждонан бажариши, судьянинг шаъни, қадр-қиммати ва ишчанлик обрўсини ҳамда умуман суднинг нуфузини сақлашда муҳим аҳамиятга эга.
“Судьялар одоб-ахлоқ кодекси” Ўзбекистон Республикасининг Конституцияси, Ўзбекистон Республикасининг “Судлар тўғрисида”ги, “Ўзбекистон Республикасининг Судьялар олий кенгаши тўғрисида”ги Қонунларига, шунингдек, судьялар одоб-ахлоқини тартибга солувчи халқаро ҳуқуқнинг умумэътироф этилган принципларига мувофиқ ишлаб чиқилган.
Мазкур Кодекс ҳар бир судья учун одил судловни амалга ошириш билан боғлиқ касбий фаолиятида ва хизматдан ташқари вақтда мажбурий бўлган, юксак одоб-ахлоқ талабларига, Ўзбекистон Республикаси қонун ҳужжатлари талабларига, одил судлов ва судьялар одоб-ахлоқи соҳасидаги халқаро стандартларга асосланган хулқ-атвор қоидаларини белгилайди.
Ўзбекистон Республикасининг судьялари ўзлари учун Ўзбекистон Республикаси қонун ҳужжатларида белгиланган чекловларни инобатга олган ҳолда, Ўзбекистон Республикаси Конституцияси, қонунлари, халқаро ҳуқуқнинг умумэътироф этилган принциплари ва нормаларида белгиланган барча ҳуқуқларга эгадирлар.
Ушбу Кодекс судьянинг Ўзбекистон Республикаси Конституцияси билан кафолатланган ҳуқуқ ва эркинликларини чекламайди. Судьянинг мақомига монанд тарзда унга нисбатан юксак одоб-ахлоқ талабларини белгиловчи ушбу Кодекснинг қоидалари судьянинг Ўзбекистон Республикаси Конституцияси билан кафолатланган фуқароларнинг ҳуқуқ ва эркинликларини чекланиши деб талқин этилмаслиги керак. Ушбу Кодекс билан тартибга солинмаган масалалар юзага келган тақдирда, судьялар жамиятда таркиб топган одоб-ахлоқ қоидаларига, шунингдек судьялар одоб-ахлоқини тартибга солувчи халқаро ҳуқуқнинг умумэътироф этилган принципларига амал қиладилар. Судья одоб ва ахлоқнинг юқори стандартларига амал қилиши, ушбу Кодекс нормаларига сўзсиз риоя этиши, ҳар қандай вазиятда ҳаққоний бўлиши, суд ҳокимиятининг нуфузини туширадиган ва судьянинг обрў-эътиборига путур етказадиган ёки унинг холислиги, мустақиллиги ва беғаразлигига шубҳа туғдириши мумкин бўлган хатти-ҳаракатлардан ўзини тийиши шарт.
Судья одил судловни амалга оширишда инсон ҳуқуқ ва эркинликларининг суд томонидан ҳимоя қилиниши суд ҳокимияти органлари фаолиятининг мазмуни ва моҳияти эканлигини унутмаслиги лозим. Судья ҳар қандай вазиятда ўз шаъни ва қадр-қимматини сақлаши, одоб-ахлоқ нормаларига риоя этиши, камтар, хушмуомала бўлиши ҳамда қўполликка йўл қўймаслиги шарт.
Шунингдек, судья ҳамкасблари ва суднинг бошқа ходимларига нисбатан хушмуомала ва вазмин бўлиши, танқидга тоқатли бўлиши, ўзи тўғрисидаги танқидий фикрлар учун бевосита ёки билвосита таъқиб қилишга йўл қўймаслиги, бошқа судьянинг иш юритувидаги ишларни кўриб чиқилишига аралашмаслиги лозим. Судья суд ёрдамчисидан ва суд аппаратининг бошқа ходимларидан мансаб йўриқномалари қоидаларига риоя этишни, юқори профессионал даражада бўлишини, Ўзбекистон Республикаси қонун ҳужжатларида назарда тутилган тегишли тақиқлар ва чекловларга риоя этишини, мажбуриятлар бажарилишини талаб қилиши шарт. Раҳнамоликка (асоссиз рағбатлантириш ва лавозимини оширишга), шунингдек бепарволикка (фаолиятдаги камчиликлари учун чора кўрмасликка, ноқонуний ҳаракатларига эътибор бермасликка) йўл қўйилиши мумкин эмас.
Бундан ташқари, судья хизматдан ташқари вақтда қонунда белгиланган чекловлар доирасидан четга чиқадиган ҳамда суднинг обрўсига, шунингдек судьянинг холислиги, мустақиллиги ва беғаразлигига салбий таъсир кўрсатиши мумкин бўлган фаолият турлари билан шуғулланмаслиги лозим. Судья зўравонлик, шафқатсизлик, миллатчилик руҳидаги, шунингдек сиёсий ва диний мазмунга эга митинглар, йиғилишлар, намойишлар шаклидаги оммавий тадбирларда иштирок этмаслиги керак. Оила аъзолари, яқин қариндошлари томонидан жиноят содир этилганлиги факти тўғрисида судья дарҳол белгиланган тартибда Судьялар олий кенгашининг Судьялар дахлсизлигини таъминлаш бўйича суд инспекциясига тўғри ахборот тақдим этиши лозим. Судья ўзининг вояга етмаган фарзандларини боқиш, тарбия қилиш бўйича мажбуриятларини бажариши, ота-онасига ва бошқа меҳнатга лаёқатсиз оила аъзоларига ғамхўрлик қилиши лозим. Судья суд ресурсларидан шахсий мақсадда фойдаланмаслиги ва ходимларга шахсий ишлари бўйича топшириқлар бермаслиги керак.Муайян иш ҳал қилинаётганда судья бирон-бир кишига маслаҳат беришга ва ўз фикрини билдиришга ҳақли эмас.
Юқоридаги қоидаларга оғишмай риоя этилиши устидан назоратни амалга ошириш ва Кодекс қоидалари бузилишини олдини олиш юзасидан чоралар кўриш суд инспекцияси ва тегишли судьялар малака ҳайъатларининг вазифаси ҳисобланади. Суд инспекцияси ушбу Кодекснинг бузилишига йўл қўйган судьяга нисбатан тегишли чоралар қўллаш тўғрисида Ўзбекистон Республикаси Судьялар олий кенгашига таклифлар киритади.
Қисқа қилиб айтганда, “Судьялар одоб-ахлоқ кодекси” судьялар томонидан халқ манфаатларини кўзлаб одил судловни амалга оширишларида дастур-ул амал бўлиб хизмат қилади.
Қонунчилигимизга кўра, жиноятни бажарувчи билан бир қаторда ташкилотчи, далолатчи ва ёрдамчилар ҳам жиноят иштирокчилари деб топилади.
Соат кечки 22:30лар атрофида С.Қ. мижоз сифатида олдиндан таниши бўлган А.Қ.ни уйига таклиф қилади. Уй ётоқхонасида ишқий муносабатлар бошланиш арафасида С.Қ.нинг эри Б.Й. тўсатдан келиб қолади. (исм ва фамилияларнинг бош ҳарфлари ўзгартирилган)
Б.Й. дўсти Р.Ю. билан С.Қ. ва А.Қ.ни ёлонғоч ҳолатда телефонида тасвирга олиб, кейин жанжал кўтариб А.Қ.ни дўппослайди. Ҳаммаси одатдагидек бўлаётганди, аммо, йигитлар А.Қ.дан воқеани ҳеч кимга айтмаслик ва видеотасвирни ижтимоий тармоқларда тарқатмаслик эвазига 30 миллион сўм талаб қилишганидан кейин асл мақсад аён бўла бошлайди.
Воқеа аслида кичик гуруҳ Б.Й., Р.Ю. ва С.Қ.лар томонидан олдиндан режалаштирилган ҳамда усталик билан уюштирилган эди.
Жиноят ишлари бўйича Хива туман судида товламачилик билан шуғулланган гуруҳ аъзолари 1984 йилда Хонқа туманида туғилган, маълумоти ўрта, уйланмаган, вақтинча ишсиз бўлган Б.Й., 1989 йилда Урганч шаҳрида туғилган, маълумоти ўрта, оилали, 2 нафар фарзанди бор, вақтинча ишсиз бўлган Р.Ю. ҳамда 1991 йилда Хонқа туманида туғилган, маълумоти ўрта, вақтинча ишсиз, муқаддам судланмаган, ажрашган, 1 нафар фарзанднинг онаси С.Қ.ларга нисбатан жиноят иши кўриб чиқилди.
Суд судланувчилар, жабрланувчи ва гувоҳларнинг кўрсатувларини тинглаб, жиноят иши ҳужжатларини ўрганиб чиқиб ва ишда мавжуд бўлган далилларга баҳо бериб ҳукм қилди.
Б.Й. Ўзбекистон Республикаси ЖКнинг 131-моддаси 1-қисми ва 165-моддаси 2-қисми “в” бандида назарда тутилган жиноятни содир қилганликда айбли деб топилиб, унга ЖКнинг 59,61-моддалари тартибида тайинланган жазоларни қисман қўшиш йўли билан узил-кесил 3 йил 1 ой муддатга озодликдан маҳрум қилиш жазоси тайинланди.
Р.Ю. ЖКнинг 105-моддаси 1-қисми ва 165-моддаси 2-қисми “в” бандида назарда тутилган жиноятни содир қилганликда айбли деб топилиб, унга узил-кесил 3 йил 1 ой муддатга озодликдан маҳрум қилиш жазоси тайинланди.
С.Қ. ЖКнинг 165-моддаси 2-қисми “в” бандида назарда тутилган жиноятни содир қилганликда айбли деб топилиб, 2 йил муддатга озодликдан маҳрум қилиш жазоси тайинланди.
Жиноий гуруҳ аъзоларига жазони умумий тартибдаги колонияларда ўташлик белгиланди.
Дилмурод Атамуратов, Жиноят ишлари бўйича Хива туман суди раиси
Хотин-қизларнинг суд-ҳуқуқ тизимига доир мурожаатларини ўрганиш мақсадида Хоразм вилоят суди томонидан туманларда очиқ мулоқот ва сайёр қабуллар ўтказилмоқда. Айниқса, бу тадбирларда “Аёллар дафтари”да рўйхатда турувчи опа-сингилларимизга турмушида учраётган муаммоли вазиятларига ечим топиш учун ҳуқуқий маслаҳатлар бериш кўзда тутилган.Previous
Next
Вилоят суди раиси ўринбосарлари, жиноят, иқтисодий ва фуқаролик ишлари бўйича судьялар Қўшкўпир туманидаги маҳаллаларда бўлиб, иштирокчиларнинг ўз йўналишига тааллуқли мурожаатларини эшитиб, шу ернинг ўзида зарур ҳуқуқий маслаҳатларни беришди.
Аёлларнинг асосий мурожаатлари алимент пулини ундириш, уй-жой низолари, ҳимоя ордери олиш ва моддий ёрдам масалаларида бўлди.
Қабул жараёнларида 50 нафардан ортиқ аёлларнинг суд-ҳуқуқ тизимига доир масалалари ҳал этилди. Асосийси барча хотин-қизлар ўзлари учун зарур бўлган ҳуқуқий маслаҳатларни олишди.
Очиқ мулоқот якунида иштирокчиларга жамият ва давлат бошқарувида хотин-қизларнинг ролини ошириш борасида олиб борилаётган ислоҳотлар ҳамда Давлатимиз раҳбарининг “Оила ва хотин-қизларни тизимли қўллаб-қувватлашга доир ишларни янада жадаллаштириш чора-тадбирлари тўғрисида”ги Фармони ҳақида тушунтириш берилди.
Аёлларнинг жамиятдаги фаоллигини ошириш, гендер тенглигини таъминлаш ва чекка ҳудудларда яшаётган хотин-қизларнинг ҳуқуқий билимини бойитишга қаратилган очиқ мулоқотларда вилоят бўйлаб “Аёллар дафтари”да рўйхатда турувчилардан 225 нафари қамраб олинди.
Марузачилар хотин-қизларга ёшлигидан таълим олиши, олий маълумотга эга бўлиши ва касб ўрганишига жиддий ёндашиш кераклигини тушунтириб, бунда давлатимиз томонидан берилаётган имконият ва имтиёзлардан унумли фойдаланишга чақирди.
Инсон яшаши, ризқ топиши, фаровон турмуш кечириши учун ердан унумли фойдаланмоғи лозим. Бунинг натижаси эса инсон учун ҳам, халқ ва давлат учун ҳам катта манфаат келтиради.
Ердан фойдаланиш ҳамда шаҳарсозлик тўғрисидаги қонун ҳужжатларига қатъий риоя этилишини таъминлашда ваколатли давлат органлари ва ташкилотлари масъулиятини янада ошириш мақсад қилинган.
Мамлакатимизда аҳоли сонининг йилдан-йилга ўсиб бораётгани сабаб уларни етарли ва сифатли озиқ-овқат маҳсулотлари билан таъминлашга эхтиёж йил сайин ортиб бормоқда. Бунда эса мавжуд ўзгармас бойлигимиз бўлган ердан унумли фойдаланишга эришиш устувор масала бўлиб қолмоқда.
Афсуски айрим холларда ерларни ўзбошимчалик билан эгаллаб олиш, улардан самарасиз фойдаланиш ҳоллари ҳам учраб турибди.
Ердан ноқонуний фойдаланган ва ўзбошимчалик билан уй қурган фуқароларда на ерга, на мулкка нисбатан ҳуқуқни берувчи ҳужжатнинг ўзи йўқ.
Ер ҳоким қарорисиз (ёки бошқа ҳужжатсиз) эгаллаб олинса “ўзбошимчалик билан эгаллаб олиш”, деб ҳисобланади ва бу жавобгарликка сабаб бўлади.
Ҳазорасп туман ҳокимининг 2019 йил 27 январдаги қарорига асосан тумандаги пахтачилик ва ғаллачилик йўналишидаги “Гулрух Наврўзбек Бекзодбек” фермер хўжалигига туман захирасидаги Бўстон қишлоғи қишлоқ хўжалиги ер харитасининг контурларидан қўшимча жами 60,4 гектар ер майдони узоқ муддатга ижарага ажратиб берилган.
Фуқаро Х.Носиров ва К.Носировлар (исм фамилиялар ўзгартирилган) томонидан Ҳазорасп туманидаги “Гулрух Наврўзбек Бекзодбек” фермер хўжалигига қарашли ер харитасининг 55-контурида жами 110 кв.метр ер майдонида ноқонуний равишда молхона ва турар жойга мўлжалланган бино қурилганлиги аниқланиб, мутахассислар иштирокида далолатнома тузилган.
Х.Носиров ва К.Носиров қурилишни бузиш тўғрисида огоҳлантирилган, лекин жавобгарлар томонидан ноқонуний қурилиш ишлари бартараф қилинмаганлиги сабабли даъвогар Ҳазорасп туман фермер, деҳқон хўжаликлари ва томорқа ер эгалари кенгаши фермер хўжалиги манфаатида жавобгарларга нисбатан ноқонуний қурилишни бузиш ҳақидаги даъво аризаси билан судга мурожаат қилган.
Фуқаролик ишлари бўйича Боғот туманлараро судининг ҳал қилув қарори билан даъво қаноатлантирилган.
Унга кўра, жавобгар Х.Носиров ва К.Носировлар томонидан “Гулрух Наврўзбек Бекзодбек” фермер хўжалигига қарашли ер харитасининг 55-контурида жами 110 кв.метр ер майдонида қурилган молхона ва турар жой биносини уларнинг ҳисобидан бузиб ташлаш ва ер майдонини олдинги ҳолатга келтириш;
жавобгарлардан даъвогар Ҳазорасп туман фермер, деҳқон хўжаликлари ва томорқа ер эгалари кенгаши фойдасига почта харажати учун тўланган 19 600 сўмни ундириш;
жавобгар Х.Носиров ва К.Носировлардан давлат фойдасига 490 000 сўм давлат божи ундириш белгиланган.
Ўзбекистон Республикаси Ер кодексининг 91-моддасига кўра, ўзбошимчалик билан эгаллаб олинган ер участкалари уларга ғайриқонуний равишда эгалик қилинган ва фойдаланилган вақтда қилинган сарф-харажатлар қопланмаган тарзда тегишлилигига кўра қайтарилади.
Ер участкаларини фойдаланиш учун яроқли ҳолатга келтириш, шу жумладан ундаги иморатларни бузиш ер участкаларини ўзбошимчалик билан эгаллаб олган шахслар ҳисобидан амалга оширилади.
Ўзбошимчалик билан эгаллаб олинган ер участкасини ер эгасига, ердан фойдаланувчига, ер участкаси ижарачисига ёки мулкдорига қайтариш тегишли туман, шаҳар, вилоят ҳокимининг қарорига биноан ёки суднинг ҳал қилув қарорига кўра амалга оширилади.
Шунингдек, Ўзбекистон Республикаси Фуқаролик кодексининг 212-моддасида ҳам ўзбошимчалик билан иморат қурган шахс унга мулк ҳуқуқини ололмаслиги, ўзбошимчалик билан иморат қуриш натижасида ҳуқуқлари бузилган шахснинг ёки тегишли давлат органининг даъвоси билан бундай иморат суднинг қарорига биноан иморатни қурган шахс томонидан ёки унинг ҳисобидан бузиб ташланиши лозимлиги белгиланган.
Амалдаги қонунларга кўра агар фуқаро ёки тадбиркор ер участкасини ноқонуний, яъни ҳеч қандай ҳужжатсиз (ҳаттоки ёнидаги бўш турган “ҳеч кимга керак бўлмаган” ерни ҳам) эгаллаб олса, ушбу ер участкаси унинг розилигисиз олиб қўйилади. Ўзбошимчалик билан эгаллаб олинган ердаги бино бузилади. Ноқонуний эгаллаб олинган ердаги бино учун компенсация берилмайди, аксинча қонунни бузган шахс жаримага тортилади ва у ўз ҳисобидан ерни аввалги ҳолатига қайтариши шарт.
Хулоса ўрнида айтганда ердан самарали фойдаланиш орқали фуқаролар ва хўжалик юритувчи субъектларнинг мулк ҳуқуқи ва дахлсизлиги, фуқароларнинг сифатли ҳамда арзон озиқ-овқат маҳсулотлари билан таъминланишига эришиш айниқса, умуммиллий бойлигимиздан унумли фойдаланиш барчамизнинг бурчимиздир.
Хушнуд Балтаев, Хоразм вилоят судининг фуқаролик ишлари бўйича судьяси
Сўнгги беш йил давомида мамлакатимизда тадбиркорликни ривожлантириш, тадбиркорлик субъектларига кенг имкониятлар яратиш борасида бир қатор чора-тадбирлар белгиланди. Бу эса мамлакатимизда тадбиркорлик муҳити шаклланиши ҳамда чет элдан кўплаб инвесторларнинг мамлакатимизга ташриф буюриб, инвестиция киритишига замин яратмоқда.
Тадбиркорлик фаолиятини самарали йўлга қўйиш мақсадида кўплаб чора-тадбирлар амалга ошириб келинмоқда. Шундай чора-тадбирлардан бири – Ўзбекистон Республикаси Президентининг 2021 йил 15 сентябрдаги “Тадбиркорлик субъектлари учун маъмурий ва солиқ юкини янада камайтириш, бизнеснинг қонуний манфааларини ҳмоя қилиш тизимини такомиллаштириш чора-тадбирлари тўғисида”ги ПФ-6314-сонли Фармони ҳисобланади. Айтиш жоизки, мазкур Фармон Ўзбекистон Республикаси Президентининг 2021 йил август ойида тадбиркорлар билан учрашувидан сўнг, уларнинг ўз фаолиятларида дуч келаётган тўсиқларни инобатга олиб, ҳар томонлама пухта ва узоқни ўйлаган ҳолда қабул қилинди.
Жумладан, мазкур Фармон билан тадбиркорлик субъектлари фаолиятининг жадал ривожланишини таъминлаш, давлат назоратини такомиллаштириш ва “Солиқчи — кўмакчи” тизими орқали уларга нисбатан маъмурий ва солиқ юкини камайтириш, шунингдек, тадбиркорларнинг муаммо ва таклифларини бевосита ўрганиш, тадбиркорликни келгусида ривожлантиришнинг асосий йўналишларини белгилаб олиш бўйича 2021 йил 20 август куни ўтказилган Ўзбекистон Республикаси Президентининг тадбиркорлар билан очиқ мулоқоти доирасида белгиланган вазифалар ижросини таъминлаш мақсадида 2021 йил 1 октябрдан бошлаб қатъий белгиланган миқдордаги жисмоний шахслардан олинадиган даромад солиғи тўловчиси бўлган якка тартибдаги тадбиркорлар томонидан солиқ органларига солиқ ҳисоботини топшириш мажбурияти, алоҳида тайёр импорт истеъмол товарларининг божхона декларацияси расмийлаштирилган санадан кейин 12 ой ўтгач сотувга қўйилиши ҳамда чакана савдода реализация қилинишига қўйилган тақиқ бекор қилинди.
Шунингдек, 2022 йил 1 январдан 2023 йил 1 январга қадар республика туманларида (Тошкент шаҳри бундан мустасно) фаолият юритувчи якка тартибдаги тадбиркорлик субъектларига белгиланган ижтимоий солиқ ставкаси икки бараварга пасайтирилган ҳолда базавий ҳисоблаш миқдорининг 50 фоизи миқдорида белгиланди.
Шу қаторда тадбиркорлар фаолиятига тўсиқ бўиб келаётган кўплаб муаммоли ҳолатлар ҳам Фармон билан ўз ечимини топганлигини таъкидлаб ўтиш жоиз бўлади. Жумладан, адлия вазирлиги, Тадбиркорлик субъектларининг ҳуқуқлари ва қонуний манфаатларини ҳимоя қилиш бўйича вакил ҳамда Савдо-саноат палатасининг 2021 йил 1 октябрдан давлат бошқаруви органлари ва маҳаллий давлат ҳокимияти органларининг назорат функцияларини бекор қилиш тўғрисидаги таклифига розилик берилди. Шунингдек тадбиркорлик субъектлари фаолиятининг қонунчилик талабларига мувофиқлигини текшириш бўйича давлат назорати функциялари рўйхати қонун билан тасдиқланиши, бунда тегишли қонун қабул қилингандан сўнг рўйхатга киритилмаган давлат назорати функцияларини амалга оширишга йўл қўйилмаслиги ҳамда ваколатли органни хабардор этиш тартибида ўтказиладиган текширувлар рўйхатига фуқароларнинг ҳаёти ва соғлиғига, жамоат хавфсизлиги, атроф-муҳитга зарар етказиш хавфининг олдини олиш учун кечиктириб бўлмайдиган назорат тадбирларини ўтказиш билан боғлиқ текширувлар, шунингдек, сайёр солиқ текширувлари киритилиши белгиланди.
Шу билан бир қаторда, келгусида тадбиркорликни кенг ривожлантиришга қаратилган Йўл харитаси ҳам тасдиқланиб, унда тадбиркорлик субъектлари фаолиятида ўтказиладиган текширувларни келишиш ва ўтказиш, профилактика тадбирларини амалга ошириш, текширувларни электрон рўйхатга олиш, Текширишларни рўйхатга олиш китобини юритиш тартибини ишлаб чиқиш, тадбиркорлик фаолияти эркинлиги индексини аниқлаш тартибини ишлаб чиқиш, давлат назорати функциялари, мажбурий талаблар ҳамда тадбиркорлик субъектлари фаолиятини текшириш ҳуқуқига эга мансабдор шахсларнинг электрон реестрларини шакллантириш ва юритиш тартибини назарда тутувчи норматив-ҳуқуқий ҳужжат лойиҳасини ишлаб чиқиш ва бошқа шу каби долзар вазифа ва функциялар белгиланди.
Хулоса қилиб айтганда, мамлакатимизда тадбиркорлик муҳитини яратиш, тадбиркорларнинг ҳуқуқ ва манфаатларини қонун йўли билан ҳимоя қилиб, давлат томонидан кафолатланиши – жамият ва давлат ривожи, халқимизнинг осойишта ва фаровон турмуш-тарзи кечиришига замин яратади.
